Φιλομήλα Λαπατά: Πάντα θα έχουμε την επιλογή να δώσουμε όποιο νόημα θέλουμε σε όσα μας συμβαίνουν  

Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη* 

Η Φιλομήλα Λαπατά γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι ο καρπός μιας Μακεδόνισσας κι ενός πολίτη του κόσμου. Σπούδασε δημόσιες σχέσεις και εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα. Παραμένει, όμως, μόνιμη μαθήτρια της ζωής. Η πολυπλοκότητα των διαπροσωπικών σχέσεων την απασχολεί από πολύ παλιά, και αυτός ο προβληματισμός της αποτυπώνεται στα βιβλία της. Καθώς αγαπά την ποικιλία, ζει μεταξύ δύο κόσμων: της Ελλάδας και της Ιταλίας. Καθώς αγαπά την ποικιλία, ζει μεταξύ δύο κόσμων: της Ελλάδας και της Ιταλίας. 

ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Είστε συγγραφέας. Μιλήστε μας για τον άνθρωπο Φιλομήλα.

ΦΙΛΟΜΗΛΑ ΛΑΠΑΤΑ: Μια γυναίκα που λατρεύει τη ζωή. Μια γυναίκα που δεν αγαπά τις υπερβολές. Που δεν το βάζει κάτω στις δυσκολίες. Μια ακόρεστη αναγνώστρια. Μια γυναίκα που επιδιώκει με κάθε τρόπο να έχει ψυχική ηρεμία, διαύγεια πνεύματος και χαρά ζωής. 

Μ.Γ.: Ποιο ήταν το έναυσμα ώστε ν’ ασχοληθείτε με τη συγγραφή;

Φ.Λ.: Ήταν κρυφή επιθυμία μου από πολύ μικρή. Όνειρο, θα έλεγα. Το πραγματοποίησα αργότερα, όταν η  ζωή με πλούτισε με εμπειρίες και οι συνθήκες της καθημερινότητάς μου διευκόλυναν την πραγμάτωσή του. Τα μέλη της οικογένειάς μου υπήρξαν Έλληνες της Διασποράς με ενδιαφέρουσα ιστορία στην Ευρώπη του 1850. Πάντα ήθελα να βάλω στο χαρτί τις περιπέτειές τους ως μαρτυρία για τις επόμενες γενιές. Έτσι «γεννήθηκε» το πρώτο μου ιστορικό μυθιστόρημα Οι κόρες του νερού (Εκδόσεις Ψυχογιός) το οποίο αναφέρεται στην ιστορία της οικογένειάς μου. Κατόπιν ακολούθησαν τα επόμενα ιστορικά μυθιστορήματά μου. 

Μ.Γ.: Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας ενθάρρυνε στα πρώτα σας συγγραφικά βήματα;

Φ.Λ.: Οι γονείς μου πρώτα και κατόπιν οι δάσκαλοί μου στο σχολείο με ενθάρρυναν, καθώς έγραφα, κατά τη γνώμη τους, ωραίες εκθέσεις και με συμβούλευαν να ασχοληθώ με το γράψιμο. Δεν σταμάτησα ποτέ να κρατώ σημειώσεις, να βάζω τις σκέψεις μου στο χαρτί, μέχρι που ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και έγραψα το πρώτο μου μυθιστόρημα. Τους είμαι ευγνώμων. 

Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που δεν αντέχετε ως άνθρωπος ή/και ως συγγραφέας;

Φ.Λ.: Απεχθάνομαι δυο συμπεριφορές, οι οποίες, κατά τη γνώμη μου, είναι από τα χειρότερα ελαττώματα της ράτσας μας: Τη θυματοποίηση. Αυτό το «γιατί σε μένα», αυτό το «όλοι με εχθρεύονται και θέλουν να με βλάψουν», και την άρνηση ανάληψης ευθύνης: Αυτό το «δεν φταίω εγώ, δεν το έκανα εγώ, οι άλλοι μού το έκαναν». Αυτό το «πάντα οι άλλοι φταίνε για τις συμφορές μας και ποτέ εμείς και οι επιλογές μας», με τρελαίνει! 

Μ.Γ.: Πρόσφατα επανεκδόθηκε ένα παλαιότερο βιβλίο σας με τίτλο Επικίνδυνες λέξεις. Ήταν δική σας επιθυμία ή απαίτηση των αναγνωστών η επανέκδοσή του;

Φ.Λ.: Πολύ απλά, έληξε το δεκαπενταετές συμβόλαιο του βιβλίου μου με τον προηγούμενο Εκδότη μου. Ήταν ένα μυθιστόρημα αγαπημένο από το αναγνωστικό κοινό και πετυχημένο ως long seller. Η επανέκδοσή του από τις Εκδόσεις Ψυχογιός του χαρίζει τώρα μια καινούργια ζωή, μια νέα πορεία. 

Μ.Γ.: Με τι έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης στις σελίδες του;

Φ.Λ.: Με τη δύναμη των λέξεων. Με την αθωότητά τους. Με το γεγονός ότι αυτές οι αθώες λέξεις, όπως, παραδείγματος χάριν, οικογένεια, ζήλεια, γάμος και όχι μόνο, γίνονται επικίνδυνες όταν δεν έχουμε συμφιλιωθεί με τη σημασία τους. 

Μ.Γ.: Ποιο ήταν το κίνητρο ώστε να γράψετε για το συγκεκριμένο θέμα;

Φ.Λ.: Έγραψα τις Επικίνδυνες λέξεις (το μοναδικό μυθιστόρημά μου σύγχρονο και όχι ιστορικό) σε μια περίοδο της ζωής μου κατά την οποία βρισκόμουν σε κρίση ταυτότητας. Μόλις είχα επιστρέψει στην Ελλάδα, μετά από οκτώ χρόνια διαμονή στη Νάπολη της Ιταλίας, προκειμένου να μείνω μόνιμα στο σπίτι μου στη Γλυφάδα. Σε ένα μήνα, λόγω εργασίας του συζύγου μου, χρειάστηκε να ξαναφύγω στο Εξωτερικό για άλλα τρία χρόνια. Αυτή η γρήγορη αλλαγή, δίχως να προλάβω να την εμπεδώσω, να την προετοιμάσω συναισθηματικά, μου έφερε μεγάλη ψυχική αναστάτωση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναστάτωσης και επαναπροσδιορισμού μου, γεννήθηκαν οι επικίνδυνες λέξεις. 

Μ.Γ.: Κατά τη διάρκεια της συγγραφής τα προσωπικά συναισθήματα του συγγραφέα εκφράζονται μέσω της γραφής του;

Φ.Λ.: Βεβαίως. Τουλάχιστον σε εμένα αυτό συμβαίνει πάντα. Εξάλλου, (συνηθίζω να το τονίζω στις εκδηλώσεις για τα βιβλία μου), οι αναγνώστες πρέπει να έχουν υπ’ όψη τους πως πίσω από κάθε λογοτεχνικό έργο βρίσκεται η ζωή του συγγραφέα και τα συναισθήματά του την περίοδο συγγραφής του. 

Μ.Γ.: Υπάρχουν αξίες που ακυρώνονται (από πρόσωπα ή καταστάσεις) και άλλες που αναδεικνύονται μέσα από την ιστορία που αφηγείστε;

Φ.Λ.: Συνήθως στα βιβλία μου αναδεικνύονται οι αξίες ζωής μέσα από τις ιστορίες που αφηγούμαι. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, τις Επικίνδυνες λέξεις, υπάρχουν και αξίες που ακυρώνονται. 

Μ.Γ.: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας επηρέασε ως άνθρωπο ή ως συγγραφέα και ποιο είναι αυτό;

Φ.Λ.: Με επηρέασε γενικά η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων κλασικών Ελλήνων συγγραφέων και όχι ενός συγκεκριμένου. Υπήρξα πάντα από πολύ μικρή μια ακόρεστη αναγνώστρια. Θυμάμαι στο σχολείο μάς προέτρεπαν να διαβάζουμε βιβλία για να γράφουμε ωραίες εκθέσεις. Εγώ δεν χρειαζόμουν καμία προτροπή. Εξάλλου, την εποχή κατά την οποία μεγάλωνα εγώ δεν υπήρχε τηλεόραση ακόμα, ούτε τα παιγνίδια των σημερινών παιδιών. Εμείς παίζαμε στη γειτονιά, στους δρόμους, ακούγαμε στο ραδιόφωνο τα παραμύθια της θείας Λένας και διαβάζαμε βιβλία. Τα καλύτερα δώρα ήταν τα βιβλία. Η ανάγνωση με συνοδεύει ανελλιπώς στη ζωή μου και πολλές φορές στο παρελθόν, σε διάφορες δυσκολίες, με «έσωσε». 

Μ.Γ.: Οι κριτικές παίζουν ή δεν παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου και γιατί;

Φ.Λ.: Θα σας απαντήσω από προσωπική πείρα. Διαβάζω τις κριτικές και για τα δικά μου, αλλά και για τα βιβλία άλλων συγγραφέων. Παρακολουθώ όσες εκπομπές στην τηλεόραση αναφέρονται στα βιβλία. Δεν επηρεάζομαι, όμως. Όταν μου αρέσει ένας συγγραφέας και παρακολουθώ το έργο του, θα αγοράσω το βιβλίο του ακόμα και αν οι κριτικές για το συγκεκριμένο είναι αρνητικές. Το ίδιο ισχύει και για τις κινηματογραφικές ταινίες. Θέλω να έχω δική μου άποψη. Θέλω να πιστεύω πως το ίδιο ισχύει και για τους αναγνώστες σε σχέση με τα δικά μου βιβλία. 

Μ.Γ.: Ένα βιβλίο πρέπει να έχει μηνύματα ή απλά να ευχαριστεί τον αναγνώστη;

Φ.Λ.: Κατά τη γνώμη μου ως ακόρεστη αναγνώστρια και ως συγγραφέας, χρειάζονται και τα δύο. Ένα βιβλίο, για να είναι πετυχημένο, πρέπει να έχει μια γερή ιστορία γραμμένη με ωραίο και γοητευτικό τρόπο, προκειμένου να ικανοποιήσει το αναγνωστικό κοινό και να το απολαύσει. Πρέπει να ευχαριστεί και να διασκεδάζει τον αναγνώστη, αλλά συγχρόνως να περιέχει και μηνύματα πάνω στα οποία ο ίδιος θα μπορέσει να διαλογιστεί. Να αναρωτηθεί τι θα έκανε ο ίδιος στην προκειμένη περίπτωση. Να προβεί σε συγκρίσεις δηλαδή. Να αναστοχαστεί για τη δική του ζωή. Και κατά αυτόν τον τρόπο να ξεκινήσει μια διεργασία εσωτερική η οποία θα συμβάλλει κατά πολύ στην ωρίμανσή του μέσω της επίγνωσης. 

Μ.Γ.: Αν αναζητούσαμε το βαθύτερο μήνυμα του βιβλίου σας, ποιο θα ήταν αυτό κατά τη γνώμη σας;

Φ.Λ.: Πως πάντα θα υπάρχει ένας δρόμος να επιστρέψουμε στον εαυτό μας. Και πάντα θα έχουμε την επιλογή να δώσουμε όποιο νόημα θέλουμε σε όσα μας συμβαίνουν. Αυτή είναι και η μοναδική μας ελευθερία. Να δώσουμε, δηλαδή, όποιο νόημα θέλουμε στη ζωή μας. 

Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διαβάζουν; Και τι είδους βιβλία επιλέγουν; 

Φ.Λ.: Δυστυχώς, το ποσοστό αναγνωστών στην Ελλάδα είναι πολύ μικρό. Και δεν αναφέρομαι στους περιστασιακούς αναγνώστες οι οποίοι μπορεί να διαβάσουν το αντίστοιχο βιβλίο μιας επιτυχημένης τηλεοπτικής σειράς που τους κίνησε το ενδιαφέρον. Αναφέρομαι στους μόνιμους. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία μόνο το 20 με 25% των Ελλήνων διαβάζουν. Από αυτό το μικρό ποσοστό, πάντα κατόπιν στατιστικών στοιχείων, το 75% είναι γυναίκες, το υπόλοιπο 25% άντρες. Το περισσότερο γυναικείο κοινό προτιμά τη λογοτεχνία. Το αντρικό κοινό διαβάζει επιστημονικά και αστυνομικά βιβλία. 

Μ.Γ.: Ποιος είναι ο επόμενος συγγραφικός στόχος σας;

Φ.Λ.: Βρίσκομαι σε περίοδο συγγραφής του τρίτου μέρους της σειράς Οι κόρες της Ελλάδας. Ελπίζω να εκδοθεί το 2023.

Το μυθιστόρημα Επικίνδυνες λέξεις της Φιλομήλας Λαπατά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

*Μαίρη Γκαζιάνη

Γεννήθηκε στα Ιωάννινα.  Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.

Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Επίσης διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε συνεργασία με το  polismagazino.gr σε θέματα πολιτισμού.

Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.

Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής»  από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015.  Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τα μυθιστορήματά της ΖΑΧΑΡΗ ΑΧΝΗ (11/2019) και Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ (6/2021) κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ωκεανός.