Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Η Χαρά Ανδρεΐδου γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Έχει σπουδάσει, σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια, Παιδαγωγικές Επιστήμες, Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης, καθώς και Μουσειολογία. Έχει διδακτορικό στην Κλασική Αρχαιολογία και μεταπτυχιακό στην Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Εργάστηκε κατά διαστήματα σε όλους αυτούς τους τομείς, όπως και σε πολλούς άλλους, για να την κερδίσει στο τέλος η Εκπαίδευση.
Νιώθει ευτυχής που έχει κατορθώσει να συνδυάσει τις μεγάλες της αγάπες –συγγραφή, διδασκαλία, επιστήμες του παρελθόντος και έρευνα– μέσα από τα πεδία στα οποία δραστηριοποιείται και που δεν μένουν ποτέ στάσιμα. Η περιπέτειά της στη θάλασσα της γραφής ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια, και έχουν εκδοθεί ήδη τέσσερα μυθιστορήματά της από γνωστούς εκδοτικούς οίκους. Όλα πραγματεύονται το βάθος του Εαυτού, την απλότητα και την πολυπλοκότητα των σχέσεων με τους σημαντικούς άλλους, το εύρος του Κόσμου, την απόλυτη αναγκαιότητά μας για θεατές και για συνοδοιπόρους.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Είστε συγγραφέας. Μιλήστε μας για τον άνθρωπο Χαρά.
ΧΑΡΑ ΑΝΔΡΕΪΔΟΥ: Όλοι είμαστε ίδιοι κι όλοι είμαστε διαφορετικοί. Έτσι είμαι κι εγώ, κοινή με όλους και διαφορετική από όλους. Ξεκίνησα ονειροπόλα, υπήρξα πληγωμένη, κατέληξα ρεαλίστρια. Πιστεύω πως δυο ιδιότητες που με χαρακτηρίζουν είναι πως είμαι υπεραναλυτική – με θετικό πρόσημο πως ό,τι αναλύω το ξανασυνθέτω όσο πιο αντικειμενικά μπορώ – και είμαι μαχήτρια, όχι με την έννοια ότι δεν παραιτούμαι ποτέ αλλά με την έννοια πως ψάχνω και βρίσκω πάντοτε καινούργιους δρόμους.
Μ.Γ.: Ποιο ήταν το έναυσμα ώστε ν’ ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Χ.Α.: Η ευκολία που είχα με τον λόγο, με τις λέξεις, ήταν πασιφανής από τότε που ήμουν μικρό παιδί. Καθώς μεγάλωνα, όλοι με προέτρεπαν να γράψω, όμως εγώ ένιωθα πως δεν ήμουν ακόμη έτοιμη. Περίμενα και είχα δίκιο, γιατί με τα χρόνια ωρίμασα και ένιωσα πως όχι μόνο έχω κάτι να πω αλλά και είμαι έτοιμη να το μοιραστώ. Το κίνητρό μου, εκτός από τη δική μου έκφραση, ήταν και για να δείξω στους άλλους ότι δεν είναι μόνοι, ότι δεν είναι οι μόνοι, ούτε απροσάρμοστοι ούτε υπερβολικοί, όλοι έχουμε τις κορυφές και τις χαράδρες μας και τις δικαιούμαστε. Ωστόσο, δεν θα ξεκινούσα ποτέ τη συγγραφή αν δεν ήμουν απολύτως σίγουρη ότι, εκτός από το ότι έχω κάτι να πω, έχω και τον τρόπο να το πω, δηλαδή τη βαθιά και συνειδητή γνώση της γλώσσας μου.
Μ.Γ.: Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας ενθάρρυνε στα πρώτα σας συγγραφικά βήματα;
Χ.Α.: Όπως προείπα, όλοι οι άνθρωποι του κύκλου μου με προέτρεπαν να γράψω. Ωστόσο, όταν ξεκίνησα, σχεδόν μη-συνειδητά, να το κάνω, δεν το είπα σε κανέναν. Κανείς δεν γνώριζε ότι έχω γράψει ένα ολοκληρωμένο μυθιστόρημα – εκτός από τις αδελφές μου – μέχρι που το πρώτο μου αυτό έργο μπήκε στη διαδικασία της έκδοσης. Το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα που ακολούθησαν, εκτός ίσως από το τελευταίο. Όταν ξεκινάει η διαδικασία της έκδοσης, μοιράζομαι τη χαρά μου με όλους τους δικούς ανθρώπους και είναι ειλικρινά συγκινητική και η δική τους, άδολη χαρά.
Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που δεν αντέχετε ως άνθρωπος ή/και ως συγγραφέας;
Χ.Α.: Ως άνθρωπος, δεν αντέχω την αναμονή, την ανειλικρίνεια και τις τόσο άκομψες προσπάθειες χειραγώγησης. Ως συγγραφέας, δεν αντέχω τους «συγγραφείς» που δεν είναι συγγραφείς, καθώς συν-γράφω σημαίνει ετυμολογικά πως γράφω κάτι πολύ καλά, αναφερόμενο σε αυτήν την παραγκωνισμένη, σχεδόν άγνωστη ερμηνεία της πρόθεσης συν – όπως, για παράδειγμα, και στη λέξη «συνείδηση». Επίσης, δεν αντέχω και όσους, ο καθένας για τους δικούς του λόγους, προσπαθούν να επιβάλουν τους μη-συγγραφείς ως συγγραφείς και τη μη-λογοτεχνία ως λογοτεχνία.
Μ.Γ.: Το νέο βιβλίο σας έχει τον τίτλο Ένα χνάρι στο χώμα. Με τι έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης στις σελίδες του;
Χ.Α.: Ο καμβάς, το πλαίσιο, στο οποίο ζουν οι ήρωές μου και εκτυλίσσονται τα «παθήματά» τους – σύμφωνα με τον ορισμό της τραγωδίας του Αριστοτέλη – είναι μια αρχαιολογική ανασκαφή. Οπότε, ο τίτλος του βιβλίου έχει διττή σημασία. Σημαίνει και τα χνάρια που άφησαν πίσω τους οι άνθρωποι του παρελθόντος, που τα φύλαξε μέσα του το χώμα και αυτά αναζητούν με προσήλωση οι αρχαιολόγοι, και σημαίνει επίσης τα χνάρια που θέλουν να αφήσουν πίσω τους οι ήρωες του μυθιστορήματος – όπως όλοι μας – την περίφημη υστεροφημία, χρησιμοποιώντας ως όχημα την επισταμένη έρευνα και μελέτη του παρελθόντος, δηλαδή την αρχαιολογία.
Μ.Γ.: Ποιο ήταν το κίνητρο ώστε να γράψετε για το συγκεκριμένο θέμα;
Χ.Α.: Σε μια περασμένη ζωή μου, που τελείωσε εδώ και πολλά χρόνια, υπήρξα αρχαιολόγος· μια ενθουσιώδης, ταγμένη αρχαιολόγος. Ήταν το όνειρό μου από παιδί και το υπηρέτησα – όσο άντεξα – με αφοσίωση και απέραντη αγάπη. Ξέρω πολύ καλά και πώς φανερώνονται μέσα από το χώμα τα χνάρια των ζωών των ανθρώπων που οι ίδιοι έχουν χαθεί εδώ και χιλιετίες, και πώς ζυμώνονται, λαχταρούν, αποποιούνται, σε τι προσβλέπουν οι ζωές όσων σκύβουν πάνω στο χώμα για να αποδώσουν την υστεροφημία και να παραδώσουν στην αιωνιότητα και τους ανθρώπους του παρελθόντος αλλά και στους ίδιους τους τούς εαυτούς. Ήθελα να γράψω και να μυήσω τους αναγνώστες στον μαγικό κόσμο μιας ανασκαφής αλλά και στα άδυτα του μικρόκοσμου της κοινότητας των εραστών του παρελθόντος που – με θεμιτά και αθέμιτα μέσα – παλεύουν να κατακτήσουν τη δική τους θέση στην αιωνιότητα.
Μ.Γ.: Κατά τη διάρκεια της συγγραφής τα προσωπικά συναισθήματα του συγγραφέα εκφράζονται μέσω της γραφής του;
Χ.Α.: Περισσότερο ως ενδελεχής ερμηνεία των όσων βιώνει ο ίδιος και των όσων βλέπει και ακούει γύρω του. Εξ άλλου, η τέχνη δεν αναπαράγει ούτε μιμείται, αλλά ερμηνεύει τον κόσμο.
Μ.Γ.: Υπάρχουν αξίες που ακυρώνονται (από πρόσωπα ή καταστάσεις) και άλλες που αναδεικνύονται μέσα από την ιστορία που αφηγείστε;
Χ.Α.: Είναι ένας από τους βασικούς άξονες του μυθιστορήματος. Δεν θέλω ούτε να προκαταβάλω ούτε να δώσω μασημένη τροφή στον αναγνώστη, προτιμώ να τον αφήσω να παίξει μόνος του το γοητευτικό και δαιδαλώδες παιχνίδι της ανακάλυψης και της κατανόησης. Αυτή είναι η ομορφιά της ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού έργου.
Μ.Γ.: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας επηρέασε ως άνθρωπο ή ως συγγραφέα και ποιο είναι αυτό;
Χ.Α.: Πολλά. Τα παραμύθια του παππού και της γιαγιάς μου – έξοχοι παραμυθάδες και οι δυο – με έβαλαν από πολύ μικρή στην ομορφιά της αφήγησης, στο πλάσιμο ενός κόσμου μόνο με τις λέξεις. Οι αρχαίοι ελληνικοί μύθοι με έμαθαν να μην μένω στην επιφάνεια των πραγμάτων. Νιώθω δέος, περηφάνια και βαριά ευθύνη μπροστά στην αδιάσπαστη συνέχεια της ελληνικής γλώσσας από την αρχαία στη μεσαιωνική και έπειτα στη σύγχρονη ελληνική γραμματεία. Είμαι βαθύτατα γοητευμένη από τον τρόπο που έπλασαν την ελληνική γλώσσα οι λογοτέχνες της Γενιάς του Μεσοπολέμου. Είναι κάποιες φράσεις από συγγραφείς Έλληνες και ξένους που έχουν χαραχτεί ανεξίτηλα μέσα μου και με πήγαν ένα βήμα παρακάτω στη ζωή μου.
Θέλω να αναφέρω μόνο ένα βιβλίο που το κουβαλάω μέσα μου, «Τον συγγραφέα!» του Ντέιβιντ Λοτζ. Αναφέρεται στη ζωή του μεγάλου συγγραφέα Χένρι Τζέιμς και στην καθημερινή αγωνία του για δημιουργία και αναγνώριση. Στην τελευταία παράγραφο του βιβλίου ο Λοτζ απευθύνεται στον Τζέιμς που έχει, φυσικά, πεθάνει εδώ και ενάμιση αιώνα. Του μιλάει για τη μετά θάνατον θέση που απέκτησε στο πάνθεον των κλασικών συγγραφέων και στην καρδιά των αναγνωστών. Τελειώνει με τη φράση: «Χένρι, όπου κι αν είσαι, υποκλίσου!»
Μ.Γ.: Οι κριτικές παίζουν ή δεν παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου και γιατί;
Χ.Α.: Όπως συνηθίζω να λέω, ο εκδοτικός οίκος και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μπορούν, εάν το επιθυμούν, να κάνουν εν μία νυκτί best-seller ακόμη και τον τηλεφωνικό κατάλογο! Δυστυχώς…
Μ.Γ.: Ένα βιβλίο πρέπει να έχει μηνύματα ή απλά να ευχαριστεί τον αναγνώστη;
Χ.Α.: Ένα λογοτεχνικό βιβλίο, όπως και κάθε έργο τέχνης, είναι σαν ένα κρεμμύδι, έχει πολλά στρώματα. Μπορεί κάποιος να μείνει στα επάνω-επάνω, τα επιφανειακά και να απολαύσει την ανάγνωση ή να προχωρήσει και στα βαθύτερα και να τον «πιάσει» η κάψα, η αψάδα του. Η επιλογή είναι δική του και σε απόλυτη συνάρτηση με τις αντοχές του καθενός τη συγκεκριμένη στιγμή.
Μ.Γ.: Αν αναζητούσαμε το βαθύτερο μήνυμα του βιβλίου σας, ποιο θα ήταν αυτό κατά τη γνώμη σας;
Χ.Α.: Ισχύει ό,τι απάντησα και στην προηγούμενη ερώτηση. Εν κατακλείδι, θα μπορούσε να είναι το «Γνώθι σαυτόν», σκάψε κάτω από την επιφάνεια, και πως ό,τι κι αν συναντήσεις, η δύναμή σου είναι στην επιλογή της θέσης που εσύ θα πάρεις απέναντι στα πράγματα.
Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διαβάζουν; Και τι είδους βιβλία επιλέγουν;
Χ.Α.: Πιστεύω πως διαβάζουμε, παρ’ όλους τους θρήνους και τις καταστροφολογίες που ακούμε γύρω μας για τον «θάνατο του βιβλίου». Τι διαβάζουμε; Απ’ όλα. Την τελευταία δεκαπενταετία, δυστυχώς, το κοινό εκπαιδεύτηκε να διαβάζει κακής ποιότητας αναγνώσματα, όμως είμαι αισιόδοξη πως κι αυτό θα κάνει τον κύκλο του και θα τελειώσει.
Μ.Γ.: Ποιος είναι ο επόμενος συγγραφικός στόχος σας;
Χ.Α.: Η δημιουργία.
Το μυθιστόρημα Ένα χνάρι στο χώμα της Χαράς Ανδρεΐδου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Επίσης διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε συνεργασία με το polismagazino.gr σε θέματα πολιτισμού.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τα μυθιστορήματά της «Ζάχαρη άχνη» (11/2019) και Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ (6/2021) κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ωκεανός. Από τις ίδιες εκδόσεις, το φθινόπωρο 2022 θα κυκλοφορήσει το νέο της μυθιστόρημα.
