ΠΑΣΧΑΛΙΑ ΤΡΑΥΛΟΥ: Νιώθω πλήρης. Νομίζω ότι έπραξα το καλύτερο για τους ήρωες μου

Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη

Η Πασχαλία Τραυλού γεννήθηκε στην Τρίπολη Αρκαδίας και από νωρίς εκδήλωσε την αγάπη της για τη ζωγραφική, τη μουσική και τον γραπτό λόγο. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών ελληνική κλασική φιλολογία και παρακολούθησε μεταπτυχιακό πρόγραμμα για τη λατινική ποίηση Ορατίου και Βιργιλίου ενώ την ίδια περίοδο δημοσίευσε τα πρώτα της διηγήματα σε τοπική εφημερίδα της Βέροιας. Ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε ζητήματα φύλου, ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου με τίτλο «Φύλο και νέα εργασιακά και εκπαιδευτικά περιβάλλοντα στην κοινωνία της πληροφορίας» καθώς και στη Σχολή Εθνικής Ασφάλειας με τίτλο «Στρατηγική και πολιτική εθνικής ασφάλειας». Είναι μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. Ασχολείται με παρουσίαση και κριτική βιβλίων στο diavasame.gr.

ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Κυρία Τραυλού πρόσφατα κυκλοφόρησαν τα βιβλία σας «Θεοί από στάχτη» και «Άνθρωποι από στάχτη», το δεύτερο συνέχεια του πρώτου. Θ΄ ακολουθήσει και τρίτο βιβλίο με τους ίδιους ήρωες;

ΠΑΣΧΑΛΙΑ ΤΡΑΥΛΟΥ: Bεβαίως και θα ακολουθήσει τρίτο βιβλίο το οποίο χρονικά τοποθετείται το 1998 και χωρικά στο Βερολίνο. Λόγω της χρονικής απόστασης από την ιστορία των δύο προηγούμενων βιβλίων είναι αυτονόητο ότι θα δράσουν και νέοι ήρωες που είμαι σίγουρη ότι θα εκπλήξουν τους αναγνώστες. Αυτή η νέα γενιά ηρώων θα σκαλίσει και θα ανακαλύψει την κατάληξη των προηγούμενων μέσα από μια ψυχολογική αλλά και διαδραστική περιπέτεια. Το βιβλίο θα έχει παράλληλη εσωτερική και εξωτερική δράση.

Μ.Γ.: Σύμφωνα με τους τίτλους των δυο βιβλίων, πότε θεοί και άνθρωποι θεωρούνται φτιαγμένοι από στάχτη ή καταλήγουν σε στάχτη;

Π.Τ.: Στο πρώτο βιβλίο που ξεκινά στην προπολεμική Θεσσαλονίκη χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι συνθέτουν το θρησκευτικό ψηφιδωτό της πόλης και συνυπάρχουν αρμονικά ώσπου η πολιτική αρχίζει να αναταράσσει τα γαλήνια νερά της πόλης. Όταν λοιπόν ο «δαίμονας» των συμφερόντων και ο ναζισμός απειλούν τις ανθρώπινες ζωές θαρρείς πως οι θεοί εγκαταλείπουν τους πιστούς τους. Στάχτη η πίστη, στάχτη το όραμα, στάχτη και η ανθρωπιά… Κυρίαρχοι στόχοι μόνο η αυτοσυντήρηση και η επιβίωση.

Αντίστοιχα, στο δεύτερο βιβλίο η σημειολογία είναι ακόμη πιο σαφής. Άνθρωποι από στάχτη είναι όσοι κονιορτοποιήθηκαν εν τοις πράγμασι στα κρεματόρια αλλά και εκείνοι που υπέμειναν τις ψυχολογικές επιπτώσεις του Ολοκαυτώματος. Στο τελευταίο βιβλίο που θα τιτλοφορείται Άγγελοι από στάχτη και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Διόπτρα τον Φεβρουάριο του 2019 παρακολουθούμε τις συνέπειες της ναζιστικής πολιτικής και φιλοσοφίας στους απογόνους αυτών των ανθρώπων, στους αγγέλους που καλούνται να πληρώσουν το τίμημα εκείνων των εγκλημάτων.

Μ.Γ.: Μπορείτε να μας πείτε με δυο λόγια τι πραγματεύεται το πρώτο βιβλίο και τι το δεύτερο; 

Π.Τ.: Η πιο δύσκολη ερώτηση που μπορεί κάποιος να υποβάλλει σ’ ένα μυθιστοριογράφο είναι να πει με δυο λόγια όσα εκτείνονται σε 1000 και πλέον σελίδες. Καθώς τα βιβλία είναι πολυεπίπεδα και αγγίζουν ποικιλία θεμάτων είναι εξαιρετικά επαχθές να συμπυκνώσω σε λίγες φράσεις μια ιστορία και τις συνακόλουθες ιδέες που αποτέλεσαν τη βάση της απασχολώντας με ηθικά και δημιουργικά από το 2011 και εντεύθεν. Επιχειρώντας πάντως να απαντήσω θα έλεγα πως το πρώτο βιβλίο παρακολουθεί μια αντιδραστική νεαρή γυναίκα, πολύ προχωρημένη για την εποχή της η οποία τολμά μέσα σε μια συντηρητική κοινωνία με πάρα πολλά στερεότυπα να διεκδικήσει το δικαίωμά της στη μόρφωση, την ελευθερία και τον έρωτα σε μια εποχή που η ελευθερία απειλείται από τα σύννεφα του ναζισμού και του ρατσισμού.

Στο δεύτερο βιβλίο δε, παρακολουθούμε πόσο αμείλικτη επιρροή ασκεί το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον στους ανθρώπους που τολμούν να παραμείνουν ο εαυτός τους. Οι ναζιστικές και κατ’ επέκταση ρατσιστικές ιδέες του Χίτλερ απεδείχθησαν οδοστρωτήρας για τις ζωές, τα ιδανικά και τα συναισθήματα των ανθρώπων. Η αναφορά στα πορνεία του Τομέα 24 στο Άουσβιτς, στις ορχήστρες των στρατοπέδων συγκέντρωσης και στην απόγνωση της ηρωίδας να επιβιώσει σ’ ένα εντελώς εχθρικό περιβάλλον με μια αδιανόητη απόπειρα προσαρμογής μες στο πλέγμα της ναζιστικής παράνοιας, αναδεικνύουν τα δεινά που προκύπτουν μέσα σ’ ένα ανελεύθερο πολιτικό περιβάλλον.

Μ.Γ.: Ποιο ήταν το κίνητρο για να γράψετε μια τριλογία κι από που προήλθε η έμπνευση;

Π.Τ.: Το Ολοκαύτωμα και τα έκτροπα της ναζιστικής παράνοιας και κατ’ επέκταση κάθε παθογένεια ρατσισμού, φανατισμού και ανελευθερίας προκαλούσαν ανέκαθεν κραδασμούς στην ψυχή μου. Ως εκ τούτου, ήταν θέμα χρόνου να γεννηθεί μια ιστορία που να αναδεικνύει τις συνέπειες αυτών των φαινομένων. Ήδη, σε προηγούμενα βιβλία μου όπως το Άγαλμα στη Σοφίτα και το Ήθελα μόνο ένα αντίο είναι ξεκάθαρα τα ίχνη αυτών των επιρροών και με την τριλογία θέλησα να τα αναδείξω ακόμη πιο εμφατικά.

Μ.Γ.: «Κάθε άνθρωπος δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο αλλά πολλά» γράφετε. Αυτό συμβαίνει με τους ήρωες των συγκεκριμένων βιβλίων σας;

Π.Τ.: Αυτό δεν συμβαίνει μόνο με τους ήρωες των βιβλίων αλλά και με όλους τους ανθρώπους. Δεν πιστεύω στο άσπρο ή το μαύρο της ψυχής αλλά στο γκρίζο ή έστω στην εναλλαγή των αποχρώσεων. Το περιβάλλον, οι συνθήκες και οι έξωθεν επιδράσεις καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το πρόσωπο που διαμορφώνει και ενίοτε εξωτερικεύει ένας άνθρωπος.

Μ.Γ.: «Οι γυναίκες θυσιάζονται ακόμα και για μια ανεκπλήρωτη αγάπη» είναι λόγια που απευθύνει η Ελπινίκη στην κόρη της Ροζαλία. Τι αντίκτυπο είχαν στη Ροζαλία τα λόγια της μητέρας της;

Π.Τ.: Η Ροζαλία δεν πιστεύω ότι ενεργεί τόσο υπό την επήρεια της Ελπινίκης. Είναι μια αυτόφωτη, φιλελεύθερη γυναίκα που οι συγκυρίες το έφεραν να επαληθεύσει τα λόγια της μητέρας της. Σαφώς, η γονεϊκή διαπαιδαγώγηση έχει καθορίσει τον χαρακτήρα της όμως η Ροζαλία θα έλεγα πως είναι ένα βελτιωμένο μοντέλο των γονιών της, μια εξέλιξη του μητρικού και πατρικού προτύπου απ’ το οποίο κατάφερε να ξεφύγει και άλλοτε να επεκταθεί ή να διαλυθεί μέσα στις συγκυρίες ενός πολέμου που έκανε στάχτη τα πάντα.

Μ.Γ.: Η Ροζαλία βρέθηκε στο Παρίσι «στο όνομα της μουσικής, της ελευθερίας και του Κοβάλσκι». Η ίδια χαρακτηρίζει τον εαυτό της «Ο τρελός, παράφορος, ονειροπόλος μου εαυτός». Τι πραγματικά αναζητούσε η Ροζαλία;

Π.Τ.: Ό,τι κάθε γυναίκα στις πιο μύχιες παραδοχές της: το όραμα που θα την κρατήσει σε εγρήγορση, την ελευθερία που θα της χαρίσει την εξέλιξη και την ευτυχία και τον έρωτα που θα της προσφέρει την πολυπόθητη πληρότητα.

Μ.Γ.: Ζωές χάνονται λόγω προδοσίας και ζωές προσπαθούν να σωθούν μέσω προδοσίας. Θύτες και θύματα εναλλάσσουν ρόλους. Από τι καθοδηγούνται;

Π.Τ.: Από το ένστικτο της επιβίωσης, απ’ τα ιδανικά που απέκτησαν από το σπίτι τους και από το ρευστό πεδίο των κοινωνικοπολιτικών συγκυριών. Ο θύτης και το θύμα δεν είναι πάντα δυο έννοιες με σαφή περιγράμματα αν αναζητηθούν τα αίτια των συμπεριφορών τους.

Μ.Γ.: «Η ζωή δεν βγαίνει από διαβήτη και χάρακα και δεν έχει τη συμμετρία της λογικής» είναι λόγια του Αρίστου. Πόση αλήθεια κρύβεται σ΄ αυτά τα λόγια;

Π.Τ.: Νομίζω ότι πρόκειται για μια υπέρτατη αρχή, για ένα θέσφατο. Οι άνθρωποι δεν είμαστε ανδρείκελα. Το συναίσθημα καθορίζει συχνά τις αποφάσεις και τις δράσεις μας οδηγώντας μας άλλοτε σε μεγαλειώδεις πράξεις και άλλοτε σε αυτοκαταστροφικές ενέργειες. Η σύγκρουση λογικού και θυμικού είναι αυτή που οδηγεί στην τελική μας απόφαση. Όμως αυτή είναι η γοητεία του ανθρώπινου είδους: το ένστικτο, η αντίδραση στη λογική, το θυμικό που οδηγεί στην περιπέτεια της ανθρώπινης ύπαρξης.

Μ.Γ.: Ο Ζαν Πιερ αγαπούσε τη Ροζαλία ή είχε εμμονή μαζί της;

Π.Τ.: Όταν δημιουργούσα τον Ζαν Πιερ «μπήκα» μέσα του. Έγινα ο Ζαν Πιερ για να τον αποτυπώσω στο χαρτί μου, όπως κάνω με όλους μου τους ήρωες. Ως Ζαν Πιερ λοιπόν σας λέω με βεβαιότητα πως τη Ροζαλία την ερωτεύτηκε και της παραδόθηκε ψυχή τε και σώματι. Κουράστηκε στην πορεία όμως. Βγήκαν στην επιφάνεια και άλλα συναισθήματα όπως ο φθόνος, το μίσος, το παράπονο για τη μη ανταπόδοση των συναισθημάτων του. Είναι ένας ήρωας «γκρίζος», με αποχρώσεις αγνές και αποχρώσεις υποχθόνιες. Όπως η πλειονότητά μας. Είναι ένας αδύναμος άνθρωπος που υπέκυψε εντέλει στο συναίσθημα και όχι στη λογική του. Γι’ αυτό εξάλλου στο τέλος τρελαίνεται από ενοχές και από έρωτα.

Μ.Γ.: Η αλήθεια είναι πως ανυπομονώ να διαβάσω την ολοκλήρωση της τριλογίας. Που θα μας ταξιδέψετε με το τρίτο βιβλίο;

Π.Τ.: 1998, Βερολίνο…, 1945, πρόγραμμα Πηγής Ζωής (Lebensborn), γενετικά πειράματα…

Μ.Γ.: Η λύτρωση θα έρθει για την ηρωίδα σας και μαζί η ανακούφιση για τους αναγνώστες;

Π.Τ.: Η λύτρωση είναι κάτι σχετικό. Πολλές φορές κάτι που μπορεί να είναι λυτρωτικό για τον συγγραφέα μπορεί να μην είναι για τον αναγνώστη. Στην τριλογία με ενδιέφερε περισσότερο να αποσαφηνίσω τους μοχλούς της δράσης των ηρώων και όχι τόσο να τους χαρίσω μια εξιλέωση. Κάθε ήρωας πάντως, αν εννοείτε αυτό, βρίσκει τη λύση στα αινίγματά του. Γόρδιοι δεσμοί δεν υπάρχουν στο βιβλίο και θέλω να πιστεύω σε κανένα βιβλίο μου. Και οι παλιοί και οι νέοι ήρωες βρίσκουν το δρόμο και τις απαντήσεις που χρειάζονται για να προχωρήσουν. Ο αναγνώστης πιστεύω πως θα εκπλαγεί.

Μ.Γ.: Πόσο χρονικό διάστημα συνταξιδεύετε με τους ήρωές σας για την ολοκλήρωση της τριλογίας;

Π.Τ.: Από το 2011. Αισίως επτά χρόνια!

Μ.Γ.: Ποια περίοδος των ηρώων σάς λύπησε περισσότερο και ποια ήταν η πιο ευχάριστη;

Π.Τ.: Κάθε ήρωας έχει διαφορετική περίοδο θλίψης ή ευημερίας. Για παράδειγμα, η καλύτερη στιγμή της Ροζαλίας είναι όταν ζει τον έρωτά της με τον Κοβάλσκι και η χειρότερη όταν πληροφορείται το τέλος του. Αν ρωτάτε πότε υπέφερα ως δημιουργός τους περισσότερο, σίγουρα κάθε φορά που υπομένουν τη δοκιμασία στην οποία τους υποβάλλω συγγραφικά, υποφέρω μαζί τους.

Μ.Γ.: Όταν βάλατε ή θα βάλετε τη λέξη τέλος και στο τρίτο βιβλίο, τι θα σας λείψει περισσότερο από τη συγκεκριμένη συγγραφική διαδρομή;

Π.Τ: Από τη συγκεκριμένη συγγραφική διαδρομή δεν θα μου λείψει τίποτε. Νιώθω πλήρης. Νομίζω ότι έπραξα το καλύτερο για τους ήρωές μου. Αντιθέτως, μυήθηκα τόσο στον κόσμο τους ώστε έχω ανάγκη να αλλάξω τοπία και να αποφορτιστώ. Η κάθαρση για μένα ήρθε με την τελεία του τρίτου τόμου.

*Τα βιβλία «Θεοί από στάχτη» και «Άνθρωποι από στάχτη» της συγγραφέως Πασχαλίας Τραυλού κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διόπτρα

Μαίρη Γκαζιάνη

Γεννήθηκε στα Ιωάννινα.  Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε ως τραπεζοϋπάλληλος. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία ενώ τώρα ζωγραφίζει και παράλληλα γράφει. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.

Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο ΕΝΑ ΦΕΓΓΑΡΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της ΤΑ ΠΛΗΚΤΡΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ  από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015.  Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της ΑΛΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ από την Εμπειρία Εκδοτική. Το 2019 θα κυκλοφορήσει το νέο της μυθιστόρημα από τις εκδόσεις Ωκεανός.

Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από τριακόσιες συνεντεύξεις. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή ΚΑΛΩΣ ΤΟΥΣ πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Το διάστημα Ιούλιος 2017 έως Μάρτιος 2018 διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style.

Μεγάλη της αγάπη είναι το θέατρο με το οποίο ασχολείται ερασιτεχνικά.