Ο Α. Γιανακός μιλάει στη Μ.Γκαζιάνη για το νέο βιβλίο του «Τέσσερις βολικοί θάνατοι»  

Από την Μαίρη Γκαζιάνη

 Ο Αντώνης Γιανακός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. και του Μεταπτυχιακού Τμήματος Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Έχει εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές, μία συλλογή διηγημάτων, ενώ έχει γράψει και θεατρικά έργα. Οι Τέσσερις βολικοί θάνατοι είναι το πρώτο του μυθιστόρημα.

 ΕΡ. Γεννηθήκατε στην Αθήνα αλλά επιλέξατε να ζείτε και να εργάζεστε στη Θεσσαλονίκη. Τι σας απομάκρυνε από την Αθήνα και σας εγκατέστησε στη Θεσσαλονίκη;

 ΑΠ. Η επιλογή της Θεσσαλονίκης ήταν μία επιλογή ελευθερίας, τουλάχιστον τότε που έγινε. Αρχές δεκαετίας του 80, ήθελα να φύγω από το πατρικό σπίτι και η φοιτητική ζωή  στη Θεσσαλονίκη φάνταζε ως εξαιρετική πρόκληση. Όλα αυτά τα χρόνια όμως, υπάρχουν διαστήματα που γέρνω προς την Αθήνα, διάφορα πράγματα με τραβάνε προς τα πίσω. Αρκετές φορές νιώθω να αιωρούμαι ανάμεσα στις δύο πόλεις και όχι μόνο μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά ταξιδεύοντας εξαιρετικά συχνά. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που το βιβλίο μου «Τέσσερις βολικοί θάνατοι» εκτυλίσσεται στην Αθήνα, στις γειτονιές που έχω ζήσει και έχω περπατήσει.

 ΕΡ. Έχετε σπουδάσει τη Νομική επιστήμη αλλά και Δημιουργική Γραφή. Ποια ανάγκη ώθησε και προς τις δυο κατευθύνσεις;

 ΑΠ. Η εισαγωγή στη νομική δεν ήταν επιλογή, ήταν αποτέλεσμα των πανελλαδικών. Όπως έχω πει και άλλες φορές, την εποχή που έδωσα πανελλαδικές οι φιλολογικές σχολές είχαν μεγαλύτερη βάση από τη νομική. Δεν μπορώ να πω ότι η αναγκαστική αυτή επιλογή, δεν μου έδωσε πολλά πράγματα. Όμως το γράψιμο με συντρόφευε από τα εφηβικά μου χρόνια. Η δημιουργική γραφή μου έδωσε την ευκαιρία να συστηματοποιήσω αυτά που είχα στο μυαλό μου αλλά κυρίως το θάρρος να εκτεθώ. Γιατί το γράψιμο είναι πρώτα απ’ όλα έκθεση, βγάζεις αυτά που έχεις μέσα σου και μπορεί να τα διαβάσει ο καθένας.

 ΕΡ. Υπάρχει σχέση της Νομικής με τη συγγραφή; 

 ΑΠ. Στη νομική και ιδίως στην δικηγορία, γράφεις. Τουλάχιστον εγώ και εκεί έγραφα πολύ λόγω της φύσης των υποθέσεων τις οποίες είχα. Το πλαίσιο όμως είναι εξαιρετικά στενό, οι κανόνες αυστηροί και κυριαρχεί μία συγκεκριμένη τυπικότητα. Στη συγγραφή είσαι ελεύθερος ή τουλάχιστον ορίζεις εσύ το πλαίσιο της γραφής και πάνω σε αυτό δημιουργείς. Νομίζω όμως ότι κάποιος θα μπορούσε να διακρίνει στην αυστηρότητα της δομής που διακρίνει το μυθιστόρημα μου, την επιρροή από τη νομική, με την έννοια της δημιουργίας μέσα σε ένα αυστηρό ιστορικό πλαίσιο.

 ΕΡ. Έχετε εκδώσει ποιητικές συλλογές, διηγήματα, θεατρικά έργα και πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο σας μυθιστόρημα. Υπάρχει κάποιο είδος που αγαπάτε περισσότερο;

 ΑΠ. Όλα τα αγαπάω. Δεν μπορείς ή σε  κάθε περίπτωση δεν είναι σωστό να ξεχωρίζεις τα παιδιά σου. Τα ποιήματα είναι το τίναγμα της στιγμής, η λάμψη μιας έμπνευσης όταν θέλεις να εκφραστείς χωρίς πολλά λόγια και να δώσεις μόνο την ουσία. Το μυθιστόρημα είναι η αρχέγονη ανάγκη να διηγηθείς μια ιστορία ένα βράδυ δίπλα στο τζάκι, τα  διηγήματα μοιάζουν σαν τα παραμύθια της γιαγιάς λίγο πριν κοιμηθείς. Το θέατρο τέλος είναι κάτι εντελώς άλλο. Γράφεις κάτι όχι για να διαβαστεί αλλά για να παρασταθεί, να ειπωθεί δυνατά. Σημασία εκεί πολλές φορές δεν έχουν τα λόγια αλλά οι σιωπές και οι κινήσεις.

 ΕΡ. Το μυθιστόρημά σας έχει τον τίτλο «Τέσσερις βολικοί θάνατοι». Σε ποιους θανάτους αναφέρεται και γιατί κρίνονται βολικοί;

 ΑΠ. Είναι κατ’ αρχήν οι θάνατοι των Κονδύλη, Τσαλδάρη και Δεμερτζή, που συνέβησαν από το τέλος Γενάρη έως τον Μάιο του 1936. Όλοι πρώην ή εν ενεργεία πρωθυπουργοί προερχόμενοι από την παράταξη των λαϊκών – αντιβενιζελικών και όλοι με αιτία θανάτου την ανακοπή καρδιάς. Αποτέλεσμα των θανάτων ήταν ο Μεταξάς να γίνει πρωθυπουργός και σε τρεις μήνες να κάνει την δικτατορία της 4ης Αυγούστου. Παράλληλα με τον θάνατο του Βενιζέλου τον Μάρτιο του 1936 στο Παρίσι τα πράγματα ήρθαν εξαιρετικά βολικά για τον Μεταξά καθώς δεν υπήρχε πλέον κανένας να αντιπαρατεθεί στα σχέδια του.

 ΕΡ. Το βιβλίο σας αναφέρεται στην πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα 1935-1936. Ποιο ήταν το ερέθισμα ώστε να γράψετε για τη συγκεκριμένη περίοδο;

 ΑΠ. Όσο κι αν θα φανεί παράξενο το ερέθισμα ήταν οι ομοιότητες της περιόδου εκείνης με το σήμερα. Δεν λέω κάτι καινούργιο συγκρίνοντας την Ελλάδα του μεσοπολέμου με την Ελλάδα της τελευταίας δεκαετίας. Η χώρα είχε πτωχεύσει, ο ναζισμός εμφανιζόταν ως μία εναλλακτική δυνατότητα, η αριστερά έκανε για πρώτη φορά έντονη την παρουσία της στον κεντρική πολιτική σκηνή.

ΕΡ. Τι θέλατε να τονίσετε μέσα από την ιστορία που αφηγείσθε;

 ΑΠ. Στη λογοτεχνία όταν μιλάμε για το παρελθόν συνήθως θέλουμε να μιλήσουμε για το σήμερα. Με την ιστορία του 1936 θέλω να τονίσω ακριβώς κάποιες ομοιότητες της εποχής με το σήμερα, που σας ανέφερα παραπάνω. Επίσης ήθελα να αναδείξω αυτά καθ’ αυτά τα  γεγονότα της εποχής, τα οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά, καθώς η μεταγενέστερη χιονοστιβάδα της κατοχής και του εμφυλίου τα έβαλε στο περιθώριο.

 ΕΡ. Δεδομένου ότι αναφέρεσθε σε πραγματικά γεγονότα, η μυθοπλασία τι θέση έχει στο βιβλίο σας;

 ΑΠ. Η μυθοπλασία κατ’ αρχήν έχει να κάνει με την εναλλακτική ερμηνεία της αιτίας των τεσσάρων αυτών θανάτων των πολιτικών της εποχής. Πρέπει να ξεκαθαρίσω ότι η εκδοχή του βιβλίου είναι μυθοπλασία και όχι αποδεδειγμένο ιστορικό γεγονός. Στο βιβλίο παρελαύνουν μία σειρά από πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα, όμως οι δύο πρωταγωνιστές ο Αντώνης και η Μαρία είναι πρόσωπα του μύθου. Όπως αναφέρει και το μότο του βιβλίου «Υπάρχουν αυτά που ξέρουμε ότι έγιναν, αυτά που νομίζουμε ότι έγιναν και αυτά που θα μπορούσαν να έχουν γίνει». Στο βιβλίο συμπλέκονται και τα τρία. Και πραγματικά γεγονότα και μυθοπλασία, δηλαδή πράγματα που νομίζουμε ότι έγιναν ή θα μπορούσαν να έχουν γίνει.

 ΕΡ. Ο έρωτας τι θέση έχει στην ιστορία που αφηγείσθε; 

 ΑΠ. Δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει μυθιστόρημα χωρίς έρωτα. Είναι μία παράδοση, μία ανάγκη που μας έρχεται από πολύ παλιά. Από το ιδρυτικό μυθιστόρημα της δυτικής λογοτεχνίας τον Δον Κιχώτη ο έρωτας πάντα υπάρχει άλλοτε σε μεγαλύτερο άλλοτε σε μικρότερο βαθμό. Πότε απελπισμένος, πότε ατελής, πότε κινητήρια δύναμη του μυθιστορήματος, άλλοτε πάλι πίσω από τις κουρτίνες και κάτω από τις λέξεις. Στους Τέσσερις βολικούς θανάτους ο σπόρος του έρωτα ανάμεσα στον Αντώνη και την  Μαρία φυτεύεται στο πρώτο κεφάλαιο, μεγαλώνει, ολοκληρώνεται και στο τέλος αντιμετωπίζει τις δεσμεύσεις της ιστορίας.

 ΕΡ. Ο νεαρός γιατρός Αντώνης Τζανετής υποψιάζεται σκευωρία πίσω από κάποιους θανάτους. Υπάρχει κάποια ιστορική αλήθεια πίσω από αυτές τις υποψίες του νεαρού γιατρού;

 ΑΠ. Όπως είπα και προηγούμενα οι θάνατοι είναι πραγματικοί, όπως επίσης και η επίσημη αιτία τους. Είναι όλοι από ανακοπή καρδιάς σύμφωνα με τα ιατρικά πιστοποιητικά. Βλέποντας τα γεγονότα από την χρονική απόσταση των ογδόντα και πλέον χρόνων, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να πεθάνουν από έμφραγμα μέσα σε τέσσερεις μήνες όλοι οι ηγέτες της συντηρητικής παράταξης. Περισσότερες πιθανότητες έχει κάποιος να κερδίσει το τζόκερ παρά να έρθουν τα πράγματα τόσο βολικά. Όμως δεν υπάρχει οποιοδήποτε ιστορικό στοιχείο για το αντίθετο. Και για το λόγο αυτό διευκρίνισα πριν ότι η εκδοχή του βιβλίου είναι μυθοπλασία.

 ΕΡ. «Καμιά φορά τα σημαντικά πράγματα περνάνε από μπροστά μας χωρίς να καταλάβουμε ότι αυτά είναι τα σημαντικά. Αντίθετα, δίνουμε σημασία σε γεγονότα που μοιάζουν σημαντικά, αλλά στην πορεία του χρόνου, θα αποδειχτούν ότι ήταν ασήμαντα» απευθύνει ο Αντώνης στην Μαρία. Που πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;

 ΑΠ. Αυτό οφείλεται στον χρόνο. Ο χρόνος έχει την ιδιότητα να φιλτράρει τα γεγονότα. Πράγματα που τη στιγμή που τα ζούμε μας φαίνονται εξαιρετικά σημαντικά, τόσο για εμάς, όσο και για τους γύρω μας, βλέποντας τα μετά από δέκα, είκοσι, πενήντα χρόνια μας φαίνονται τόσο ασήμαντα. Ισχύει και το αντίθετο, μικρά γεγονότα, συμπτώσεις, έχουν καθορίσει τη ζωή μας. Αυτό ισχύει και για ανθρώπους που γνωρίζουμε, για πράγματα που κάνουμε ή δεν κάνουμε, αλλά και για βιβλία που διαβάζουμε. Το τι θα αντέξει στον χρόνο από αυτά που ζούμε δεν το ξέρουμε. Πολλές φορές και πόσο πραγματικά θα επηρεάσει τη ζωή μας ένα γεγονός το καταλαβαίνουμε πολύ αργότερα.

 ΕΡ. Αφού σας ευχαριστήσω και σας ευχηθώ καλοτάξιδο το βιβλίο σας, θα σας ζητήσω να κλείσετε αυτή τη συνέντευξη με μια αγαπημένη σας φράση μέσα από το βιβλίο.

 ΑΠ. Εγώ να σας ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μου δώσατε για τη συζήτηση μας. Αγαπώ κάθε λέξη μου. Ακόμα κι αυτές που δεν είναι καλές. Όπως και τα λάθη μου. Θα μπορούσα να σας πω το μότο που ανέφερα παραπάνω αλλά θα διαλέξω μια φράση από τον μονόλογο στο τέλος του βιβλίου «γιατί κανένας μας δεν είναι ήρωας, είμαστε άνθρωποι που θέλουμε τα μικρά, καθημερινά πράγματα, όπως όλοι οι άνθρωποι, γιατί οι ήρωες ξέρεις, είναι οι καθημερινοί άνθρωποι που κάνουν μη καθημερινά πράγματα και οι ηρωικές πράξεις είναι πράξεις καθημερινών ανθρώπων».

*Το βιβλίο «Τέσσερις βολικοί θάνατοι» του Αντώνη Γιανακού κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.

Μαίρη Γκαζιάνη

Γεννήθηκε στα Ιωάννινα.  Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε ως τραπεζοϋπάλληλος. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία ενώ τώρα ζωγραφίζει και παράλληλα γράφει. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.

Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο ΕΝΑ ΦΕΓΓΑΡΙ ΛΙΓΟΤΕΡΟ και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της ΤΑ ΠΛΗΚΤΡΑ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ  από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015.  Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της ΑΛΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ από την Εμπειρία Εκδοτική.

Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από τριακόσιες συνεντεύξεις. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή ΚΑΛΩΣ ΤΟΥΣ πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Από τον Ιούλιο 2017 είναι διευθύντρια σύνταξης του πολιτιστικού on line magazine Books and Syle.

Γράφει στίχους για τραγούδια ενώ μεγάλη της αγάπη είναι το θέατρο με το οποίο ασχολείται ερασιτεχνικά.