Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη
Ο Νίκος Σαλτερής γεννήθηκε το 1956 στο Μοσχάτο Αττικής. Σπούδασε Παιδαγωγικά και Πολιτικές Επιστήμες και είναι διδάκτορας Εκπαιδευτικής Πολιτικής και Ιστορίας. Εργάστηκε στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση για τέσσερις δεκαετίες και ασχολήθηκε με τις Εκπαιδευτικές Πολιτικές. Σήμερα είναι επίτιμος Σχολικός Σύμβουλος και τ. μέλος του Δ.Σ. της ανεξάρτητης Αρχής Διασφάλισης Ποιότητας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, ενώ αρθρογραφεί για εκπαιδευτικά θέματα στο protagon.gr. Στον χώρο της λογοτεχνίας εμφανίστηκε το 1992.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Κύριε Σαλτερή πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο σας με τίτλο «Ζωές πλήρους και μερικής απασχόλησης». Με τι έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης;
ΝΙΚΟΣ ΣΑΛΤΕΡΗΣ: Πρόκειται για δεκατέσσερα διηγήματα γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο και οργανωμένα σε τέσσερις ενότητες: Παράδεισος, Καθαρτήριο, Κόλαση, Δέκατος Κύκλος της Κόλασης. Σ’ αυτά δεκατρία πρόσωπα μιλούν για τη ζωή τους, όπως αυτή διαμορφώνεται από τους όρους άσκησης της εργασίας ή την απουσία της. Ο χρόνος των διηγημάτων εκτείνεται από τις αρχές ΄70 μέχρι τις μέρες μας. Το δέκατο τέταρτο διήγημα έχει τη μορφή άρθρου σε ελληνική εφημερίδας της Αμερικής (The Recent Terrorist Attack to Athens Metro) και λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος των προηγουμένων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί αναγνώστες να αποκομίζουν την εντύπωση πως τα επιμέρους διηγήματα συνθέτουν ένα είδος σπονδυλωτού «μυθιστορήματος». Επιπλέον, ας σημειωθεί ότι το βιβλίο κοσμούν, εκτός από την φωτογραφία εξωφύλλου, ακόμα τέσσερις φωτογραφίες της Ανθής Ξενάκη, μια σε κάθε επιμέρους κεφάλαιο, που δένουν εξαιρετικά με το περιεχόμενό του.
Μ.Γ.: Πως διαχωρίζονται οι ζωές σε πλήρους ή μερικής απασχόλησης;
Ν.Σ.: Από την πραγματικότητα της αγοράς εργασίας. Η ζωής μας, η καθημερινότητάς μας αλλά και το «εξαιρετικό», που συχνά τη διακόπτει μερικές φορές ευχάριστα και δυστυχώς τις περισσότερες δυσάρεστα – όπως συμβαίνει αυτές τις δύσκολες μέρες που περνάμε -, ορίζεται σε μεγάλο, για να μην πω στον μέγιστο βαθμό, από τους όρους άσκησης του επαγγέλματός μας. Αν, βέβαια, έχουμε εργασία, γιατί όλο και πιο συχνά πολλοί συνάνθρωποί μας δεν έχουν δουλειά κι αναζητούν εναγωνίως ή βρίσκονται σ΄ αυτό που ορίζεται ως «διαρκής εργασιακή ανασφάλεια». Και το επάγγελμά μας είναι αυτονόητο ότι επηρεάζει όχι μόνο τους υλικούς όρους της ύπαρξής του, αλλά και τον ψυχισμό μας.
Μ.Γ.: Ποιος ευθύνεται για το ένα ή το άλλο είδος ζωής;
Ν.Σ.: Καθοριστικά η εποχή που ζούμε και τους όρους που αυτοί επιβάλλει σ’ όλους μας, αλλά κι εμείς οι ίδιοι σε μεγάλο βαθμό. Μεγαλώνοντας παίρνουμε καθημερινά χιλιάδες μικροαποφάσεις που διαμορφώνουν τη ζωή μας, Μπορεί να μην διαλέγουμε πού, από ποιους και πότε γεννιόμαστε, αλλά στον ένα ή τον άλλο βαθμό οι επιλογές μας διαμορφώνουν τη ζωή μας. Εκτός κι αν σταθήκαμε εξαιρετικά άτυχοι με γέννησή μας, αλλά ακόμα και τότε ο άνθρωπος έχει τη δύναμη να ξεπερνά τη μοίρα του.
Μ.Γ.: Τι είδους προσωπικότητες είναι τα δεκατρία πρόσωπα που συναντάμε στο βιβλίο σας;
Ν.Σ.: Καθημερινοί άνθρωποι, «απλοί» άνθρωποι όπως συχνά λέγονται, με μια χροιά υποτίμησης. Στην πραγματικότητα όλοι μας είμαστε «απλοί» άνθρωποι στην πολυπλοκότητά μας. Είμαστε βουτηγμένοι στην καθημερινότητα και στα όποια προβλήματά μας, έτσι είναι και οι ήρωές μου. Αν τα δεκατρία αυτά πρόσωπα μπορεί να εκληφθούν και ως ιδεότυποι συνανθρώπων μας, θα το κρίνουν και πάλι οι αναγνώστες.
Μ.Γ.: Η πηγή έμπνευσής σας προήλθε από πραγματικά γεγονότα και καταστάσεις;
Ν.Σ.: Ναι, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα διηγήματα αποτυπώνουν συγκεκριμένα γεγονότα και πρόσωπα ή κοπιάρουν τη ζωή τους. Αποτυπώνουν όμως, όπως μόνο η λογοτεχνία μπορεί να το κάνει, «πραγματικές» καταστάσεις ζωής, ως σύνθεση του πραγματικού και της φαντασίας.
Μ.Γ.: Οι ήρωές σας είναι καθημερινοί άνθρωποι της διπλανής πόρτας ή ακόμα κι εμείς οι ίδιοι;
Ν.Σ.: Ακριβώς. Είμαστε εμείς, οι συγγενείς, οι φίλοι και οι γνωστοί μας και οι ζωές μας. Ζωές σπάνια ολοκληρωμένες και συχνότερα ημιτελείς, μετέωρες μεταξύ ασφάλειας και ανασφάλειας, αισθημάτων ανεπάρκειας, ανικανοποίητου και σπάνια ευτυχίας…
Μ.Γ.: Τι υπονοεί εκείνο το «εκτός και αν…» που αναφέρεται στο οπισθόφυλλο;
Ν.Σ.: Εκτός κι αν αυτά τα άγνωστα μεταξύ τους πρόσωπα συναντηθούν κάτω από συνθήκες όπου το συλλογικό αποδεικνύεται καθοριστικότερο του προσωπικού, όπως ακριβώς συμβαίνει στις μέρες μας. Με ποιον τρόπο, πού και πώς πραγματοποιείται αυτή η συνάντηση θα μάθει ο αναγνώστης στο τέλος του βιβλίου…
Μ.Γ.: Ταυτίζεστε με κάποιον από τους ήρωές σας;
Ν.Σ.: Αλίμονο, αν ο συγγραφέας δεν ταυτίζεται με τους ήρωές του, ιδιαίτερα όταν γράφει σε πρώτο πρόσωπο. Είμαι καθένας απ’ αυτούς, η Ειρήνη του Barmaid, o Νίκος του Εργάσιμος Ημέρα, ο Αθηνά Μπακαλέξη κ.ο.κ. Κι αν ταυτίζομαι απολύτως με κάποιον ή κάποια από τους ήρωές μας, αν αυτοί λειτουργούν ως το alter ego μου δεν το ομολογώ ούτε στον εαυτό μου. Όπως, εξάλλου, κανείς γονιός δεν αποδέχεται ότι αγαπά ένα παιδί του περισσότερο από τ’ άλλα.
Μ.Γ.: Ποιον συμπαθήσατε περισσότερο και με ποιον θυμώσατε;
Ν.Σ.: Τους συμπαθώ, ορθότερα συμπάσχω μ’ όλους και θυμώνω εξίσου μαζί τους. Τους αγαπώ για όσα είναι και θυμώνω για αυτά που θα μπορούν να πράξουν, για όσα δεν έκαναν από αδυναμία, δειλία και φόβο. Τους θυμώνω όπως θυμώνω και με τον εαυτό μου. Αν είχα όμως γεννηθεί γυναίκα ίσως θα συμπαθούσα περισσότερο την Αθηνά Μπακαλέξη, του Project Manager και θα θύμωνα περισσότερο με τον Νίκο του Εργάσιμος Ημέρα.
Μ.Γ.: Ως άνθρωπος και ως πολίτης, έχετε βιώσει κάποια από τα συναισθήματα των ηρώων σας;
Ν.Σ.: Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά; Είναι δυνατό να γράψει κανείς έστω και δύο γραμμές που στέκονται, αν δεν έχει βιώσει παρόμοια συναισθήματα μ’ όσα περιγράφει; Το κείμενό του δεν θα στεκόταν καθόλου. Θα έμοιαζε με ζωγραφιά που κάποιος προσπαθεί να σχεδιάσει στα γρήγορα και με ακουαρέλες σε πεζοδρόμιο εν ώρα καταρρακτώδους βροχής…
Μ.Γ.: «Δεκατρία πρόσωπα εντελώς διαφορετικά μιλούν για τη ζωή τους, όπως αυτή διαμορφώνεται από την εργασία –όταν και εάν υπάρχει- εδώ και πέντε δεκαετίες». Η εργασία είναι υπεύθυνη για την πλήρους ή μερικής απασχόλησης ζωή ή συντρέχουν κι άλλοι λόγοι;
Ν.Σ.: Μα, ποιος άλλος λόγος από τον τρόπο που εμείς οι ίδιοι διαχειριζόμαστε τη ζωή μας, την τύχη μας…
Μ.Γ.: Στο βιβλίο ενσωματώσατε κάποια κείμενα από παλαιότερα βιβλία σας. Ποιος ήταν ο σκοπός σας;
Ν.Σ.: Πρόθεσή μου ήταν να μιλήσω με όσο πιο ολοκληρωμένο τρόπο για όσα ήθελα να πω. Αν το πέτυχα ή όχι θα το κρίνουν οι αναγνώστες. Εξάλλου, το σημείωσα καθαρά στο τέλος του βιβλίου, στις Ευχαριστίες. Απλά μου δίνετε την ευκαιρία να αναφέρω επιπλέον ότι οι προβληματισμοί και οι παρατηρήσεις μου για το πώς και σε τι βαθμό η εργασία διαμορφώνει τη ζωή μας είναι κάτι που με απασχολεί χρόνια σε πολλά επίπεδα. Ενδεχομένως, και λόγω επαγγέλματος και σπουδών.
Μ.Γ.: Με ποια συναισθήματα βιώσατε τη συγγραφική συμπόρευση με τους ήρωές σας;
Ν.Σ.: Με τα δικά τους συναισθήματα που έγιναν και δικά μου ή τα δικά μου συναισθήματα που έγιναν και δικά τους. Για παράδειγμα ένας από τους ήρωές μου, το delivery boy αποχωρεί στο τέλος του ομώνυμου διηγήματος με μια αδέσποτη γάτα στην αγκαλιά του. Το τι ένιωσε, όταν την περιμάζεψε, ακόμα κι αυτή καθαυτή η πράξη του δεν θα μπορούσαν να έρθουν στο μυαλό μου και να τα περιγράψω με ειλικρίνεια, αν δεν είχα μακροχρόνια «σχέση» με γάτες, αυτά τα τόσο αυτάρκη πλάσματα…
Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που θέλετε να εισπράξει ο αναγνώστης με την ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου;
Ν.Σ.: Απόλαυση, αναγνωστική απόλαυση. Για αυτήν και μόνο διαβάζουμε λογοτεχνία. Για όλα τα άλλα υπάρχουν πολλά άλλα είδη κειμένων που μας τα προσφέρουν αφειδώς. Προσωπικά, δεν συνεχίζω ένα λογοτεχνικό βιβλίο, αν δε απολαμβάνω την ανάγνωσή του. Το αφήνω αμέσως. Οπότε αυτό που θα εύχομαι να εισπράξει ο αναγνώστης διαβάζοντας το βιβλίο μου δεν είναι τίποτε άλλο παρά αναγνωστική απόλαυση. Αυτή ζωντανεύει του χαρακτήρες και δίνει αλήθεια στις ιστορίες, Διαφορετικά οι χαρακτήρες ενός βιβλίου μοιάζουν χάρτινες και οι ιστορίες του δεν μας αφορούν.
*Το βιβλίο «ζωές πλήρους και μερικής απασχόλησης» του Νίκου Σαλτερή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
*Οι τέσσερις φωτογραφίες είναι της Ανθής Ξενάκη και βρίσκονται στην αρχή κάθε επιμέρους κεφαλαίου του βιβλίου.
Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε ως τραπεζοϋπάλληλος. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία ενώ τώρα ζωγραφίζει και παράλληλα γράφει. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά.
