Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Ο Μιχάλης Κατράκης γεννήθηκε το 1980 στην Αθήνα και μεγάλωσε στον Πειραιά. Είναι πτυχιούχος του I.H.T.T.I. Neuchâtel στον τομέα της διοίκησης ξενοδοχειακών επιχειρήσεων.
Ασχολείται συστηματικά με την πεζογραφία από το 2005.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Είστε ποιητής. Μιλήστε μας για τον άνθρωπο Μιχάλη.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΤΡΑΚΗΣ: Καταρχάς ο τίτλος του «ποιητή» είναι υπερβολικά βαρύς για να τον σηκώσω με μία χούφτα ποιήματα που δεν έχουν αποδείξει καν την αξία τους. Τον τίτλο τον απονέμει η σπουδή στην τέχνη, η επιστροφή στο έργο και ο χρόνος. Προς το παρόν νιώθω πως ούτε την απαραίτητη σπουδή έχω καταθέσει στην Ποίηση, ούτε τις επιστροφές έχω κερδισμένες ούτε και την καταλυτική δράση του χρόνου έχω στο πλευρό μου. Οπότε, μου μένει μόνο ο άνθρωπος. Κι αυτό είναι, ίσως, η υψηλότερη μορφή ποίησης που μπορώ να διεκδικήσω ως κατάκτηση. Ο άνθρωπος Μιχάλης, λοιπόν, δεν είναι κάτι εξαιρετικό. Ας πούμε πως είναι, ό,τι περίπου είναι ο καθένας: αρκετές αμφιβολίες, μερικές ψευδείς βεβαιότητες που καταρρίπτονται (δύσκολα, αλλά ευτυχώς καταρρίπτονται), κρυφές διέξοδοι, λίγα μυστικά και κάποιες δύσκολες αλήθειες. Ακούγεται μπερδεμένο, αλλά δεν είναι και τόσο.
Μ.Γ.: Πότε αρχίσατε ν΄ ανακαλύπτετε την ποιητική σας φλέβα;
Μ.Κ.: Ήταν περισσότερο συγγραφική η φλέβα, για να πω την αλήθεια και πάει πολλά χρόνια πίσω, μέχρι την εφηβεία μου. Γράφω, κυρίως, πεζογραφία. Και συχνά, σκληρή πεζογραφία. Τα περισσότερα ποιήματα του Αποθερισμού είναι γραμμένα παράλληλα με μυθιστορήματα και διηγήματα που απαιτούσαν κατάδυση σε ένα βαθύ (και την ίδια ώρα, βαθιά) ανθρώπινο σκοτάδι. Κάθε τόσο, όταν έχανα τον προσανατολισμό μου, επέστρεφα στο Φως της ποίησης, κατέφευγα εκεί προκειμένου να επιτρέψω στον εαυτό μου να εστιάσει στη λεπτομέρεια της ομορφιάς και έτσι, αποκαθιστώντας το φυσικό πεδίο δράσης και τα έργα του ανθρώπου που κατέρρεαν από την έρευνα των γραπτών μου, να αποκατασταθεί μέσα μου και ο ίδιος ο άνθρωπος ώστε να μπορέσω να συνεχίσω τη γραφή. Είναι το αντίδοτό μου στο σκοτάδι των καιρών, το μίσος, την εκμετάλλευση και τον φανατισμό. Είναι το ισοδύναμο αντιστάθμισμα της θλίψης.
Μ.Γ.: Πρόσφατα κυκλοφόρησε η ποιητική σας συλλογή με τίτλο «Αποθερισμός». Ποιον συμβολισμό κρύβει ο τίτλος;
Μ.Κ.: Ο τίτλος προέρχεται από το ποίημα «Αποθερίζοντας» του Νικηφόρου Βρεττάκου μα όταν τιτλοφόρησα τη συλλογή δεν το γνώριζα συνειδητά. Βλέπετε, τη συλλογή «Συνάντηση με τη θάλασσα» του Βρεττάκου την διάβασα όταν ήμουν 16 χρονών και δεν επέστρεψα σε αυτή παρά 25 χρόνια αργότερα και μάλιστα τυχαία, ανατρέχοντας στη βιβλιοθήκη μου. Το ποίημα όμως (αυτό είναι ποίημα, το αποδεικνύει και η σπουδή και ο χρόνος και αναμφίβολα, η επιστροφή) είχε «σταθεί» μέσα μου και μετασχημάτιζε την αλήθεια μου, την αντίληψη μου. Έτσι, έπλασε τη λέξη «αποθερισμός» -η οποία δεν απαντάται στα περισσότερα λεξικά που έψαξα τόσο εγώ όσο και φίλοι που διάβασαν το βιβλίο- και της έδωσε το νόημα του απολογισμού ή ακόμα καλύτερα, της διαδικασίας του απολογισμού, του σταδίου, δηλαδή, κατά το οποίο συλλέγουμε τους καρπούς περισσότερο παρά της κατανάλωσής τους. Όποιοι κι αν είναι αυτοί οι καρποί.
Μ.Γ.: Τι είδους ποίηση αφορά;
Μ.Κ.: Πρόκειται για ένα σύνολο σταχυολογημένων ποιημάτων που δείχνουν, εκ πρώτης, να φέρουν ως κοινό άξονα την θερινή εικονογραφία που συναντά κανείς στους ποιητές και τους συγγραφείς της Ανατολικής Μεσογείου και με βάση αυτή την εικονογραφία επιχειρούν να στρέψουν το βλέμμα του αναγνώστη στον έρωτα, τη νοσταλγία, την παιδικότητα, την αθωότητα, την απώλεια, τη μοναξιά και εν τέλει, την υπερβατική αναγέννηση που, όσο κι αν δεν θέλουμε να ομολογούμε, έρχεται με την πρώτη βροχή του φθινοπώρου η οποία, φοβερά άδικα, σηματοδοτεί για εμάς ένα μικρό, μεταφορικό θάνατο ενώ δεν είναι παρά η εκκίνηση, η σπορά της ζωής.
Μ.Γ.: Ποια συναισθήματα επικρατούν στις σελίδες του;
Μ.Κ.: Αυτή είναι μία ερώτηση που θα πρέπει να απαντήσει ο καθένας μόνος του, φαντάζομαι. Έχω ακούσει πολλές και διαφορετικές απαντήσεις πάνω στον συναισθηματικό αντίκτυπο των ποιημάτων και καμία (σχεδόν) δεν βρέθηκε κοντά σε όσα ένοιωθα εγώ όσο τα έγραφα. Αληθινή μαγεία, δηλαδή.
Μ.Γ.: Τι είναι για εσάς η ποίηση και πως την ορίζετε;
Μ.Κ.: Δεν θα τολμούσα να δώσω έναν ορισμό για την ποίηση. Και δεν θα δεχόμουν και οποιονδήποτε ορισμό ως αξιωματικά αληθή, εκτός κι αν τον πρόσφερε η αυθεντία του Σέξπηρ, του Σεφέρη, του Καβάφη, του Έλιοτ. Και σε αυτή την περίπτωση ακόμα, θα ήμουν τρομερά επιφυλακτικός. Βλέπετε, το σπουδαίο με την ποίηση είναι πως έχει την όψη της εξιδανικευμένης ερωμένης, φέρει τα βιώματά, τους φόβους και τους πόθους του κάθε εραστή της. Είμαστε τρομερά άδικοι με την ποίηση και την κάθε Τέχνη. Ποτέ δεν βλέπουμε την ίδια, παρά μονάχα τις προσδοκίες μας.
Μ.Γ.: Από πού αντλείτε την έμπνευση;
Μ.Κ.: Δεν μπορώ να πω ότι πιστεύω στην έμπνευση. Πιστεύω στην παρατήρηση, την εσωτερίκευση και τη δουλειά. Για αυτό και συχνά εκπονώ εργασίες πάνω σε θεματικές συνδυάζοντας εκτενείς φωτογραφήσεις και γραπτό λόγο τις οποίες αποκαλώ «σπουδές» (στην ομίχλη, στην παγωνιά, στον χορό, στον ξένο τόπο, κλπ) προκειμένου να σταθώ στην (κάθε) λεπτομέρεια και πάνω της να εξάγω το εσωτερικό νήμα που «δένει» το υφαντό του κόσμου, έτσι όπως εγώ τον αντιλαμβάνομαι.
Μ.Γ.: Η ποίηση έχει αφετηρία το συναίσθημα ή τη λογική;
Μ.Κ.: «Είναι δυνατή η αγάπη σαν το θάνατο και σκληρός ο πόθος σαν τον άδη·», μεταφράζει ο Σεφέρης από το Άσμα Ασμάτων μα για να διατυπωθεί ο έρωτας με τόσο ακριβή λόγο θα ήταν, υποπτεύομαι, αναγκαίο πρώτα κάποιος να τον νιώσει, οπότε…
Μ.Γ.: Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας ενθάρρυνε στα πρώτα σας ποιητικά βήματα;
Μ.Γ.: Στα πρώτα συγγραφικά μου βήματα υπήρχαν πολλοί που με αποθάρρυναν, στα ύστερα συνέβη το αντίθετο. Τώρα πια δεν βασίζομαι σε κανέναν για να γράψω. Τώρα το κάνω μόνο για μένα.
Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που δεν αντέχετε ως άνθρωπος ή/και ως ποιητής;
Μ.Κ.: Πολλά, αλλά αν έπρεπε να εστιάσω σε ένα- δύο, ορίστε μία μικρή λίστα:
Η αμετροέπεια
Η αλαζονεία
Οι φθηνές λύσεις (αν και δεν έχω ακόμα απαλλαγεί από αυτές, μα θα το καταφέρω)
Οι παγιωμένες αλήθειες του ενός που κρίθηκε αναγκαίο να επιβληθούν και στους άλλους
Η αναλγησία
Η πολιτική (αλλά όχι η πολιτικοποίηση)
Η απαξίωση του έργου
Η προσβολή του έργου
Η άγνοια (κυρίως η άγνοια)
Η ενασχόληση με τη λογοτεχνία σε συγγραφικό επίπεδο ανθρώπων που δεν διαβάζουν τουλάχιστον 5 βιβλία των μήνα
Η ενασχόληση με την ποίηση ανθρώπων που δεν ορκίζονται στο όνομα νεκρών ποιητών
Η ενασχόληση με την ποίηση ανθρώπων που δεν γνωρίζουν έστω ένα όνομα ζωντανού ποιητή
Μ.Γ.: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας επηρέασε ως άνθρωπο ή ως ποιητή και ποιο είναι αυτό;
Μ.Κ.: Δύσκολο να πω. Η επιδραστικότητα των λογοτεχνικών έργων χρειάζεται χρόνο για να γίνει αντιληπτή. Η «Συνάντηση με τη θάλασσα» είναι μία ποιητική συλλογή που είχα ξεχάσει πως κάποτε διάβασα και αγάπησα. Όταν την άνοιξα ξανά μετά από 25 χρόνια βρήκα στίχους και ποιήματα ολόκληρα υπογραμμισμένα. Αγαπάω πολλά βιβλία και μάλλον συχνά.
Μ.Γ.: Οι κριτικές παίζουν ή δεν παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου και γιατί;
Μ.Κ.: Νομίζω πως λειτουργούν ως εργαλείο εμπορικότητας. Είναι, υπό αυτή την έννοια, αναγκαίες.
Μ.Γ.: Ποίηση γράφετε πιο εύκολα στη χαρά ή στον πόνο;
Μ.Κ.: Το ίδιο εύκολα ή δύσκολα, σε όλο το φάσμα.
Μ.Γ.: Με τη μοναξιά είστε φίλος;
Μ.Κ.: Διατηρούμε μία συμβιωτική σχέση. Φίλοι; Δεν θα το έλεγα. Βρίσκομαι με τη μοναξιά στον ίδιο οίκο ανοχής. Πότε πληρώνω εγώ, πότε εκείνη. Κάποιες φορές, προκύπτει και μία φθηνή απόλαυση μεταξύ μας.
Μ.Γ.: Τι ρόλο παίζει η νοσταλγία στη ζωή σας;
Μ.Κ.: Νομίζω η μνήμη περισσότερο κινεί τα νήματα, παρά η νοσταλγία. Θεωρώ τα βιώματά μας την πρώτη, μεγάλη ατομική μας εικονογραφημένη βιβλιοθήκη. Συχνά ανατρέχω σε φθαρμένους τόμους. Κάποιες φορές, τα εδάφια έχουν ξεθωριάσει. Εκεί πάνω φτιάχνω λογοτεχνία. Ξέρετε… για να καλύψω το κενό της σελίδας.
Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διαβάζουν ποίηση κι αν όχι που οφείλεται;
Μ.Κ.: Οι Έλληνες είναι φτωχό αναγνωστικό κοινό και πιστεύω τεράστιο μερίδιο ευθύνης φέρουν οι κυβερνητικές πρακτικές που θέτουν τη λογοτεχνία (και όλες τις τέχνες, αν μου επιτρέπετε τη γενίκευση) στο περιθώριο της κοινωνικής και κυρίως, της εκπαιδευτικής δομής. Δεν θα έπρεπε να λειτουργεί σχολείο χωρίς βασικές υποδομές σε χώρους άθλησης και αξιοπρεπή βιβλιοθήκη. Πιστεύω πως σε κυβερνητικό επίπεδο, το 1% του κρατικού προϋπολογισμού θα έπρεπε να δαπανάτε για την προώθηση της λογοτεχνικής παραγωγής και των τεχνών. Ουτοπία, ε;
Μ.Γ.: Με ποια λόγια θα τους παροτρύνατε ν΄ ασχοληθούν με την ποίηση;
Μ.Κ.: Καταναγκαστικά στην ποίηση δεν έφτασε κανείς. Ούτε χωρίς κόπο. Τι να τους πω;
«Ματώστε την ψυχή σας πάνω σε άλλους ανθρώπους κι αν ξεπλύνετε το τραύμα με το νερό της ποίησης θα δείτε στο στέρνο σας να ανθίζει ένα λουλούδι;»
Δεν θα πιάσει.
Μ.Γ.: Ποιος είναι ο επόμενος συγγραφικός στόχος σας;
Μ.Κ.: Ο Αποθερισμός είναι μέρος ενός πρώτου ποιητικού κύκλου που αποτελείται από 4 ποιητικές συλλογές. Στοχεύουμε, αν όλα πάνε καλά και σταθεί το εγχείρημα και εμπορικά, να ολοκληρώσουμε αυτό τον πρώτο κύκλο με τις εκδόσεις Συρτάρι που αγκάλιασαν αυτά τα ποιήματα από την πρώτη στιγμή, πριν ακόμα τα αγκαλιάσω καλά- καλά και εγώ ο ίδιος. Υπάρχει, ωστόσο, μία νουβέλα που ολοκληρώθηκε πριν έναν χρόνο και θα ήθελα να δω στα χέρια των αναγνωστών πριν ολοκληρωθεί ο ποιητικός κύκλος. Ελπίζω να τους πείσω να το τολμήσουμε!
Η ποιητική συλλογή «Αποθερισμός» του Μιχάλη Κατράκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις συρτάρι.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός. Τον Ιούνιο 2021 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ από τις εκδόσεις Ωκεανός.
