Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Η Λίνα Μουσιώνη γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε Αρχαιολογία και Ιστορία της Τέχνης στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και είναι διδάκτωρ Λαογραφίας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Από το 1991 ως το 2009, εργάστηκε ως επιμελήτρια και συντονίστρια του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων στο Λαογραφικό Ιστορικό Μουσείο Λάρισας. Έχει οργανώσει και επιμεληθεί ποικίλες εκπαιδευτικές δράσεις με τη μορφή εργαστηρίων, μουσειοσκευών, φακέλων δραστηριοτήτων και εκπαιδευτικών εντύπων. Μελέτες και άρθρα της για το νεότερο πολιτισμό έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά και συλλογικές εκδόσεις. Από το 2016 εργάζεται ως παιδαγωγική υπεύθυνη των Κέντρων Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών του Δήμου Λαρισαίων. Με την παιδική λογοτεχνία ασχολείται συστηματικά από το 2010.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Ποια ήταν η αφορμή ώστε ν’ ασχοληθείτε με την παιδική λογοτεχνία;
ΛΙΝΑ ΜΟΥΣΙΩΝΗ: Πάντοτε έγραφα για τα παιδιά. Ένα μεγάλο κομμάτι της επαγγελματικής μου ταυτότητας ως αρχαιολόγος-λαογράφος αφορούσε στα παιδιά. Ήθελα να κάνω προκλητική και ενδιαφέρουσα την επίσκεψη τους στο μουσείο όπου εργαζόμουν ως επιμελήτρια και υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ήμουν σε διαρκή επαφή μαζί τους και φυσικά ποτέ δεν σταμάτησα να διαβάζω παιδικά βιβλία. Η λογοτεχνία ήταν πάντα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μου. Όταν απέκτησα δική μου οικογένεια άρχισα να γράφω ιστορίες που μοιραζόμουν με τα παιδιά μου κι αγαπημένους φίλους. Αλλάζοντας επαγγελματικό τοπίο, βούτηξα στον μεγάλο ωκεανό της παιδικής λογοτεχνίας και κάποτε ήρθε το πλήρωμα του χρόνου για να γίνουν οι ιστορίες μου βιβλία.
Μ.Γ.: Τι οφείλει να προσέχει ένας συγγραφέας που απευθύνεται σε παιδιά;
Λ.Μ.: Ένας/μια συγγραφέας πρέπει να είναι ειλικρινής με τα παιδιά και να έχει πάντα στο νου του πως οι λέξεις έχουν τεράστια δύναμη. Τα παιδιά προσλαμβάνουν τον κόσμο μέσα από τις συμπεριφορές, τα λόγια και τα έργα των ηρώων που διαβάζουν στα βιβλία. Χρειάζεται προσοχή για να μην ανοίξουν πληγές, ανατροφοδοτηθούν στερεότυπα, δημιουργηθούν σκοτεινές αντιλήψεις. Ειλικρίνεια και σεβασμός στην παιδική ηλικία και στην εύπλαστη φύση της είναι για μένα αδιαπραγμάτευτες αξίες όταν γράφω ιστορίες για τα παιδιά.
Μ.Γ.: Στα παιδικά βιβλία που γράφετε, με τι είδους θέματα καταπιάνεστε;
Λ.Μ.: Οι οικογενειακές σχέσεις, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, τα παιχνίδια με τη φαντασία, η τέχνη, η αποδοχή του εαυτού μας αλλά και του “ άλλου”, η χαρά για το δώρο της ζωής είναι μερικά από τα θέματα που με απασχολούν και επανέρχομαι συχνά μέσα από τα βιβλία μου.
Μ.Γ.: Πώς πρέπει να δομούνται οι ήρωες ενός παιδικού βιβλίου;
Λ.Μ.: Για μένα, πρέπει να είναι συνεπείς με τα λόγια και τα έργα τους. Να γίνονται καθρέπτες των παιδιών για να βλέπουν τον εαυτό τους. Αυτό σημαίνει πως οι ήρωες πρέπει να μιλούν την αυθεντική γλώσσα των παιδιών και να ακουμπούν στην ψυχοσύνθεσή τους.
Μ.Γ.: Τι θέλετε να επιτύχετε, σε σχέση με τα παιδιά, μέσα από τα βιβλία σας;
Λ.Μ.: Δεν έχω κάποιο άλλο στόχο παρά μόνο τη χαρά της ανάγνωσης. Απεχθάνομαι τον διδακτισμό και θέλω οι αναγνώστες μου να βρίσκουν τη δική τους μοναδική αντανάκλαση στις ιστορίες μου. Ένα θέμα μπορεί να πυροδοτήσει πολλά μηνύματα. Αφήνω την ερμηνεία τους ανοιχτή στους μικρούς αναγνώστες. Αν καταφέρω να νοιώσουν την ομορφιά της ζωής όπως κυλά στις λέξεις, θα είμαι πραγματικά πολύ ευτυχισμένη!
Μ.Γ.: Η πιο στρογγυλή λέξη του κόσμου είναι το νέο παιδικό βιβλίο σας. Ποιος συμβολισμός βρίσκεται στην έννοια της στρογγυλής λέξης;
Λ.Μ.: Η πιο στρογγυλή λέξη του κόσμου είναι εκείνη που μπορεί να «ανοίγει» και να «κλείνει» όπως ο κύκλος, να χωράει τα πάντα και να μη χωράει σε κανένα «κουτί». Όπως συμβαίνει και με τη φαντασία των παιδιών! Η στρογγυλή λέξη συμβολίζει τις απεριόριστες δυνατότητες της φαντασίας. Αυτής της φλόγας που κρατά ζεστή τη δημιουργικότητά μας, μας βοηθά να βρίσκουμε λύσεις και μας οδηγεί στην καινοτομία.
Μ.Γ.: Τα παιδιά και οι ενήλικες δίνουν διαφορετική ονομασία στη στρογγυλή λέξη. Από τι εμπνέονται;
Λ.Μ.: Τα παιδιά διατηρούν ακόμη την απελευθερωτική δύναμη της φαντασίας και είναι πολύ πιο ανοιχτά στις ερμηνείες της “στρογγυλότητας”. Οι ενήλικες την ταυτίζουν είτε με τη σφαιρικότητα είτε με τη σαφήνεια. “Στρογγυλές κουβέντες” είναι οι καθαρές κουβέντες που δεν αφήνουν περιθώρια για παρανοήσεις και υπεκφυγές.
Μ.Γ.: Η επιλογή της σαπουνόφουσκας είναι τυχαία ή την επιλέξατε σκόπιμα επειδή σπάει και διαλύεται; Τι μαθαίνει το μικρό παιδί με αυτό;
Λ.Μ.: Ποιο παιδί δε λαχταρά να φτιάξει ή να κυνηγήσει σαπουνόφουσκες; Να τις παρακολουθεί να ανεβαίνουν ψηλά και να σκάνε απαλά στον αέρα; Η σαπουνόφουσκα είναι μια αγαπημένη εικόνα που ταίριαζε στη φιλοσοφία της ιστορίας. Είναι στρογγυλή, ευμετάβλητη, εύθραυστη. Όπως και η ζωή μας. Εννοείται πως όταν έγραφα την ιστορία δεν είχα καμία πρόθεση να χρησιμοποιήσω τη σαπουνόφουσκα συμβολικά. Η παιχνιδιάρικη αίσθηση που προκαλεί ήταν αυτή που πρωτοστάτησε στην επιλογή της.
Μ.Γ.: Πόσο απαραίτητα είναι τα βιβλία στην παιδική ηλικία;
Λ.Μ.: Όσο το οξυγόνο! Τα βιβλία είναι παράθυρα στον κόσμο. Προσφέρουν ευκαιρίες για να ταξιδέψει κανείς και να συλλάβει την απροσμέτρητη ομορφιά και πολυμορφία που υπάρχει γύρω του. Να μοιραστεί συναισθήματα, να κατανοήσει συμπεριφορές, να κυνηγήσει όνειρα, να νιώσει πως δεν είναι μόνος. Ένα παιδί που διαβάζει βιβλία είναι ένα παιδί που περπατά στη γη και ταυτόχρονα πετά στο διάστημα!
Μ.Γ.: Πρέπει να είναι διδακτικά ή απλώς ευχάριστα;
Λ.Μ.: Κάθε βιβλίο πρέπει να μεταφέρει μια αλήθεια που έχει αξία για τα παιδιά και όχι για τον/την συγγραφέα του. Μια καλογραμμένη ιστορία δεν μπορεί να λειτουργεί διδακτικά γιατί σε κανένα δεν αρέσει να του κουνούν επιδεικτικά το δάκτυλο. Τα παιδιά χρειάζονται αλήθειες που θα ανακαλύψουν μέσα από τη χαρά της ανάγνωσης.
Μ.Γ.: Από ποια ηλικία οφείλουν οι γονείς να ωθήσουν τα παιδιά προς την ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων και με ποιον τρόπο;
Λ.Μ.: Από την κούνια τους, κυριολεκτικά. Τα παιδιά πρέπει να “σκοντάφτουν” καθημερινά πάνω στα βιβλία. Να αποκτήσουν αναγνωστικές παραστάσεις νωρίς μέσα από την οικογένειά τους. Οι γονείς αποτελούν πρότυπα για τα παιδιά οπότε καλό θα ήταν να διαμορφώσουν μερικές απλές βιβλιοκεντρικές ρουτίνες. Η καθιέρωση μιας συγκεκριμένης ώρας για την ανάγνωση ενός βιβλίου συμβάλει στην καλλιέργεια της αναγνωστικής κουλτούρας και στη δημιουργία μιας μοναδικής σχέσης με τα παιδιά. Μια βόλτα στα βιβλιοπωλεία για να ξεφυλλίσουν και να διαλέξουν βιβλία, η οργάνωση της παιδικής βιβλιοθήκης στο σπίτι αλλά και η εγγραφή σε μια βιβλιοθήκη είναι μερικές απλές κινήσεις που μπορούν να μεταμορφώσουν το διάβασμα σε μια φυσική καθημερινή ρουτίνα όπως το βούρτσισμα των δοντιών.
Μ.Γ.: Στη σημερινή εποχή του διαδικτύου, τα περισσότερα παιδιά, από πολύ μικρή ηλικία, είναι κολλημένα στο διαδίκτυο. Ποια είναι η άποψή σας για τις σχέσεις των παιδιών με το περιβάλλον τους;
Λ.Μ.: Υπάρχει μια υπερβολή στη χρήση του διαδικτύου για την οποία δεν ευθύνονται τα παιδιά. Η τεχνολογία έχει εισβάλει στη ζωή μας και τα παιδιά μεγαλώνουν με τη φυσική αποδοχή της πρωτοκαθεδρίας της. Χρειάζεται να θεσπιστούν όρια και να βρεθεί ισχυρό “αντίπαλο δέος” για να ισορροπήσουν. Ήδη, σε πολλές χώρες υπάρχει μεγάλος σκεπτικισμός για την εξάρτηση των παιδιών από το διαδίκτυο. Με στεναχωρεί όταν βλέπω μικρά παιδιά στο τραπέζι του φαγητού να είναι κολλημένα στο τάμπλετ ή να παίζουν με το κινητό τους. Να μην τρέχουν στην παιδική χαρά που είναι δίπλα τους, να μην παίζουν ομαδικά παιχνίδια, να μην παρατηρούν τους ανθρώπους γύρω τους. Νομίζω πως αυτό αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του σύγχρονου πολιτισμού μας. Προτιμώ να παραμείνω αισιόδοξη για την απάντησή του.
Το βιβλίο Η πιο στρογγυλή λέξη του κόσμου της Λίνας Μουσιώνη κυκλοφορεί από την Ελληνοεκδοτική.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Επίσης διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style, ενώ πρόσφατα ξεκίνησε συνεργασία με το polismagazino.gr σε θέματα πολιτισμού.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία ασχολείται ερασιτεχνικά συμμετέχοντας σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τα μυθιστορήματά της ΖΑΧΑΡΗ ΑΧΝΗ (11/2019) και Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ (6/2021) κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Ωκεανός.
