Κατερίνα Κροτοπούλου: Οι «Μικροί Θεοί» της και το νόημα της ζωής

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της «Μικροί Θεοί» από τις Εκδόσεις Πηγή, μιλήσαμε με τη συγγραφέα και εκπαιδευτικό για τους ήρωες της αλλά και τους μαθητές της, για το εκπαιδευτικό σύστημα, την ανάγκη επιστροφής στην παιδικότητα, αλλά και για το γεγονός πως όλοι λίγο-πολύ κρύβουμε μέσα μας έναν μικρό Θεό.

Συνέντευξη στην Εβελίνα Χατζησταυράκη

Συστήστε μας συνοπτικά τους κεντρικούς ήρωες του βιβλίου σας.

Ο αρχικός ήρωας του βιβλίου – εικονίζεται στο εξώφυλλο – είναι ένας ηλικιωμένος, ιδιόρρυθμος και διαφορετικός, σαν τον ‘κυρ-Αντώνη’ του Ν. Γκάτσου, ονειροπόλος και αγνός. Με τη σοφή παιδικότητα που τον διακρίνει, φτιάχνει ιστορίες για να αγγίξει μέσα του διάφορες αλήθειες. Η τελευταία και πιο σημαντική του ιστορία είχε στόχο την ανακάλυψη του νοήματος της ζωής. Και φεύγοντας από αυτόν τον κόσμο, σαν να έδωσε την πνοή του σ’ αυτό του το δημιούργημα  κι εκείνο συνέχισε μόνο του.

Οι βασικοί ήρωες, είναι οι πρωταγωνιστές – εάν μπορούμε να το πούμε έτσι – της ιστορίας, που είναι παιδιά φυσικά, τα ιερά πρόσωπα του αρχικού ήρωα, οι μικροί θεοί. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τη μικρή Αθηνά, εγγονή της θεάς Αθηνάς και τον μικρό Απόλλωνα, εγγονό του θεού Απόλλωνα. Και οι δύο έχουν τα βασικά χαρίσματα του προγόνου τους, συν ένα ακόμη ο καθένας τους, που θα βοηθήσει καθοριστικά στο ταξίδι προς το νόημα της ζωής. Η μικρή Αθηνά διαβάζει τις σκέψεις έμψυχων και μη, ενώ ο Απόλλωνας τα συναισθήματά τους.  Πολλοί από εμάς φαντάζομαι ότι κατά καιρούς επιθυμήσαμε να έχουμε κάποια τέτοια δυνατότητα.

Οι μικροί θεοί όμως, δεν ταξιδεύουν μόνοι τους. Έχουν ισότιμους συνοδοιπόρους άλλα παιδιά της ηλικίας τους και όσους από εμάς το επιθυμούμε. Αυτοί οι τελευταίοι συνοδοιπόροι, επιθυμώ και εύχομαι να είναι οι τελικοί ήρωες των ‘Μικρών θεών’, είτε ακολουθήσουν μέχρι τέλους, είτε τελικά στρίψουν για κάπου αλλού, σε άλλο σκοπό και νόημα, σύμφωνα με τη δική τους κρίση και ψυχοσύνθεση.

Ποια μηνύματα θέλετε να περάσετε στους αναγνώστες μέσα από αυτό το βιβλίο;

Πρέπει να σκεφτώ πολύ για να σας απαντήσω. Δεν ξεκίνησα με σύνθετο σκοπό. Ήθελα μία ρεαλιστική αλλά και σαν σε σύννεφο ιστορία-ταξίδι στο νόημα της ζωής. Με θάρρος, όρεξη, εργατικότητα και απλότητα, όπως τα παιδιά, να ‘ρουφήξω’ ό,τι συναντήσω στον δρόμο και να έρθουν μαζί μου σ’ αυτό και οι αναγνώστες. Αυτή η όρεξη ήταν το βασικότερο, ακόμη και ως μήνυμα. Ήρθαν όλα μόνα τους μετά.

Πρόσφατα ένας περίπου συγχωριανός μου, μου είπε πως του άρεσε που υπήρχαν και περιβαλλοντικά μηνύματα στο βιβλίο. Δεν το είχα σκεφτεί αυτό. Με προβλημάτισε που εγώ η ίδια δεν θα το ανέφερα ως χαρακτηριστικό των μικρών θεών. Κατέληξα σε ένα συμπέρασμα, που καταλήγω πολλές φορές. Υπάρχει μια ενότητα που βασίζεται σε κάποιους πυλώνες. Αν η αρχή σου είναι η ειλικρινής και καλοπροαίρετη  περιέργεια για την αλήθεια της ζωής, και ορθωθεί μπροστά σου η αγάπη και ο σεβασμός σε ό,τι υπάρχει και σε ό,τι μπορεί να υπάρξει, τότε πολλές ανάλογες αξίες θα αναδυθούν ως παιδιά τους, που μπορεί να μην τις ονομάσεις καν – όπως γίνεται σε όλα τα πηγαία και αυθεντικά, που καταλήγουν αυτονόητα.

Υπ’ αυτό το πρίσμα και μέσα στο πνεύμα των μικρών θεών, αφήνω στον αναγνώστη να ονομάσει τα επιμέρους μηνύματα που εκείνος θα διακρίνει.

Αυτούς τους δύσκολους καιρούς, πόσο μπορεί να βοηθήσει τους ενήλικες η επιστροφή στην παιδικότητα;

Η παιδικότητα υπό την έννοια όχι της επιπολαιότητας και της ανευθυνότητας, αλλά του ενθουσιασμού, της δημιουργίας, της έμπνευσης  και της αγάπης, πιστεύω πως βοηθάει. Αυτά από μόνα τους ανεβάζουν την ενέργεια του ανθρώπου, σε πολλά επίπεδα, αφού ανεβάζουν τα επίπεδα χαράς. Αν ωριμότητα σημαίνει μεμψιμοιρία, απογοήτευση, πονηριά και απανθρωπιά, δεν ξέρω πόσο μπορεί αυτά να προάγουν τον κόσμο. Και αν κανείς νομίζει πως μπορεί να μην προάγουν την ανθρωπότητα, αλλά τον εκάστοτε άνθρωπο, θα παρακάμψω τις ηθικολογίες και θα θυμίσω την τρέχουσα περιπέτεια του κορονοϊού. Είμαστε κοινωνία. Βήχω εγώ και κινδυνεύεις και εσύ. Βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα..

Είμαστε όλοι εν δυνάμει «Μικροί Θεοί»;

Υπάρχει το ‘κατ’εικόνα και καθ’ομοίωσιν’ του Χριστού, το οποίο  πιστεύουμε οι Χριστιανοί. Όμως, μου έχει κάνει εντύπωση ότι πολλές φιλοσοφίες και εναλλακτικές προσεγγίσεις, λένε με άλλα λόγια το ίδιο, ότι δηλαδή ο Θεός είναι μέσα μας. Αλλά και βγαίνοντας από τον κόσμο των θρησκειών και των φιλοσοφιών, όπου μπορεί να τεθεί θέμα πίστης και θεωρητικής αλήθειας, αναρωτιέμαι, υπάρχει άνθρωπος που δεν ένιωσε ποτέ πανίσχυρος έστω και για λίγο; Που δεν τον πήγαν τα συναισθήματά του κάπου αλλού; Που δεν έχει νιώσει ή ζήσει την υπέρβαση ποτέ; Μία απάντηση ίσως είναι ότι όλα αυτά είναι ένα είδος παραληρήματος και ψευδαισθήσεων. Εγώ δεν το πιστεύω. Αλλά και έτσι να ήταν, είναι και  μία άλλη οπτική που νομίζω ότι κάτι μας λέει. Η δημιουργία, από μόνη της, δεν έχει θεϊκά στοιχεία; Από τη φύση της, από το αποτέλεσμα αλλά και από τη χαρά που φέρνει στον δημιουργό, λες και έχει γεννηθεί γι’αυτό; Ο άνθρωπος δημιουργώντας, δεν εκδηλώνει θεϊκά χαρακτηριστικά; Άλλωστε, Δημιουργό ονομάζουν το Θεό τους, πολλές, αν όχι όλες οι θρησκείες.

Οι ήρωες σας ανακαλύπτουν πως «Αγαπάω» σημαίνει «γνωρίζω» και αντίστροφα. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Από προσωπική πείρα θα μιλήσω. Ελπίζω πως έχει αντικειμενικά στοιχεία, γι’ αυτό το τονίζω τόσο στο βιβλίο. Όταν γνωρίζω καλά κάτι ή κάποιον, σιγά-σιγά αρχίζω να τον αγαπώ, γιατί αφ’ ενός απολαμβάνω τα χαρίσματά του, αφετέρου όμως καταλαβαίνω και την πηγή των ελαττωμάτων του. Τότε αρχίζω να τον συμπονώ και ακόμη και εάν δεν τον αντέχω, έχει εδραιωθεί μια αγάπη μέσα μου. Ένα παράδειγμα είναι οι παιδικοί μας φίλοι ή κάποια ξαδέρφια ή παιδιά που τα είδαμε να μεγαλώνουν στην ευρύτερη οικογένεια ή γειτονιά μας. Μπορεί μεγαλώνοντας να μην ταιριάζουμε καθόλου, να παίρνουμε πολύ διαφορετικούς δρόμους, αλλά ακόμη και εάν σήμερα έχουν γίνει άτομα τα οποία κανονικά θα αντιπαθούσαμε ιδιαίτερα, εμείς έχουμε μια συμπάθεια γι’ αυτά τα πρόσωπα και χαμογελάμε πάντα όταν τα συναντάμε τυχαία. Σκεφτείτε π.χ. τον Κωστάκη που μεγάλωσε στην αυλή σας παίζοντας με τα μικρά σας αδέρφια. Τον ξέρετε από μικρό, άρα γνωρίζετε πολλά βασικά του βήματα, τον έχετε δει να μεγαλώνει, να πέφτει, να κλαίει, να αρρωσταίνει, να είναι αδύναμος και ανυπεράσπιστος. Ακόμη και εάν τώρα έχει μπλέξει άσχημα και είναι ένα  – ας το πω απλά – πολύ αρνητικό άτομο, για σας δεν είναι πάντα ο Κωστάκης της κυρα-Μαρίας; Κι αφού έχετε αγαπήσει – τηρουμένων των αναλογιών – τον Κωστάκη γνωρίζοντάς τον μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα, βήμα-βήμα, όταν και εάν σφάλλει αντικειμενικά, αυτή η εδραιωμένη αγάπη θα ψάξει στην παλιά γνώση να βρει την αιτία του λάθους. Εκεί θα έρθει η κατανόηση και το ‘γνωρίζω’, επειδή πια η αγάπη δεν σας επιτρέπει να δεχτείτε ότι ο Κωστάκης σας είναι κακός, αλλά ασθενής που χρειάζεται γιατρειά από ό,τι τον πονάει. Εδώ επανέρχεται το θεολογικό κομμάτι, γιατί κάπως έτσι θεωρείται ότι μας αντιμετωπίζει ο Θεός, ο Παντογνώστης που Είναι ανιδιοτελής Αγάπη.

Ως καθηγήτρια, θεωρείτε ότι το εκπαιδευτικό σύστημα λειτουργεί σύμφωνα με την παραπάνω λογική;

Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, όχι. Αλλά και αν δεν το δούμε έτσι και το πάρουμε από την αρχή. Το σχολείο ευθύνεται για την παιδεία, όπως παραπέμπει και το όνομα του αντίστοιχου υπουργείου. Για την παιδεία που είναι κάτι διαφορετικό από την εκπαίδευση. Η παιδεία μορφώνει, δίνει μορφή δηλαδή.  Είναι μία γλυπτική στην όποια πρώτη ύλη, για να οδηγήσει στο ‘ευ ζην’ κατά τον Μέγα Αλέξανδρο. Και η γλυπτική ανήκει στις Καλές Τέχνες…

Ενώ υπάρχει προσπάθεια από πολλές πλευρές, η δημιουργία, η εξέλιξη η πολύπλευρη, φθίνει. Λίγα παιδιά ‘ανθίζουν’ στο σχολείο, όπως θα έπρεπε. Λίγα παιδιά ανοίγονται στη γνώση και μετά από αυτό ανοίγονται και περαιτέρω.  Είναι μια ‘πρώτη ύλη’ που αντιστέκεται. Αυτό με έχει προβληματίσει χρόνια τώρα και πιστεύω πως ναι μεν το εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται να γίνει πιο ανθρωποκεντρικό, πιο ‘έξυπνο’, πιο αληθινό, αλλά και τα παιδιά ξεκινούν από μία άρνηση, σε μεγάλο ποσοστό. Πιστεύω πως αυτό έχει τρεις βασικές πηγές. Πρώτον ξεκινά από τους γονείς που είτε υπερβάλλον σε ό,τι αφορά το σχολείο, με απαιτήσεις, επικρίσεις και υπερβολική ανάμειξη και ακύρωση του προσωπικού χαρακτήρα της παιδείας του κάθε παιδιού, είτε υποτιμούν και απαξιώνουν το σχολείο και πολλούς άλλους χώρους, ως αντίδραση στην όποια καταπίεση βίωσαν οι ίδιοι σε πιο ανελεύθερες εποχές. Το δεύτερο είναι ότι τα παιδιά σήμερα μπορούν να έχουν πολλά ενδιαφέροντα, αθλητικά, καλλιτεχνικά και δυστυχώς, κυρίως ηλεκτρονικά, με αποτέλεσμα να ‘χορταίνουν’ εκτός σχολείου, σε αντίθεση με τη γενιά μας. Βέβαια, χορταίνουν μεν, παθαίνουν ψυχοπνευματική αβιταμίνωση δε. Και  δυστυχώς, δεν το  καταλαβαίνουν συνήθως. Και το τρίτο βέβαια είναι συνολικά ο γενικότερος πολιτισμός μας σήμερα, που έχει θεοποιήσει την ευκολία. Εδώ, επιστρέφουμε στο ότι υπάρχει μεγάλη ευθύνη όσων κατευθύνουν τις τάσεις, για τους δικούς τους σκοπούς. Φθίνει η κοινωνία, φθίνουν οι ενήλικές της, άρα και οι ανήλικοι, οπότε ποιο πραγματικό μορφωτικό ενδιαφέρον να υπάρχει; Πολλά παιδιά έχουν ταυτίσει τη μόρφωση με τις Πανελλαδικές. Και να τώρα, πώς κάτι που με πιέζει και άρα δύσκολα το αγαπώ, αδιαφορώ να το γνωρίσω πραγματικά, γιατί είναι ο καταναγκασμός μου. Αν το γνώριζα, έχω δει τέτοια παραδείγματα στροφής παιδιών, θα με ταξίδευε, θα πήγαινε μόνο του, θα το ευχαριστιόμουνα και θα ήμουν και καλός τότε σ’ αυτό, άρα θα ανέβαινε και η αυτοεκτίμησή μου και έτσι θα το αγαπούσα περισσότερο και θα γινόμουνα ακόμη πιο καλός, αφού θα το έκανα με μεγαλύτερη όρεξη και ούτω κάθε εξής. Θα έρχονταν τότε όλα μόνα τους. Το λέω όχι ως εκπαιδευτικός, αλλά ως πρώην μαθήτρια: το σχολείο, η γνώση, η όποια γνώση είναι έρωτας. Όποιος θέλει να το κάνει προξενιό και ακόμα χειρότερα, κακό προξενιό με μέτρημα της προίκας και με γνωριμία ανήμερα του γάμου, τότε ας μην εκπλήσσεται και ας μη δυσανασχετεί από το αποτέλεσμα.

Ακολουθείτε κάποιο τελετουργικό κατά τη συγγραφή; Αν ναι, θέλετε να το μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας;

Κανένα. Υπάρχει κάτι μέσα μου και θέλει να εκφραστεί. Χρειάζομαι ό,τι πιο λίγο και απλό. Χαρτί και μολύβι ή υπολογιστή. Τίποτε άλλο. Στη θάλασσα πέφτεις με το μαγιό – το πολύ.

Τι συμβουλή θα δίνατε σ’ έναν συγγραφέα που κάνει τα πρώτα δειλά του βήματα;

Και εγώ, εκδοτικά τουλάχιστον, σχεδόν τα πρώτα μου βήματα κάνω. Αν έχω να πω κάτι, είναι ότι καλά είναι να μην υπάρχουν δειλά βήματα σε ό,τι αγαπάμε. Σεβασμός ναι, δειλία όμως όχι.

Το βιβλίο Μικροί Θεοί

Μια ιστορία, ένα ταξίδι για μικρούς και μεγάλους!

Οπισθόφυλλο

H Αθηνά, εγγονή της θεάς Αθηνάς και ο Απόλλων, εγγονός του Φοίβου, ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες, αλλά από τον ίδιο εμπνευστή, να ψάξουν και να βρουν το νόημα της ζωής. Ο καθένας με ένα μοναδικό χάρισμα – εφόδιο: Να «ακούν» όσα δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ακούν οι άνθρωποι. Η μεν Αθηνά ακούει τις σκέψεις άψυχων και έμψυχων, ενώ ο Απόλλωνας ακούει τα αισθήματά τους.

Στο ταξίδι τους, έχουν ενεργούς και ισότιμους συνοδοιπόρους άλλα παιδιά και εμάς ακόμα, τους αναγνώστες. Όπου πηγαίνουν, συναντούν κάποια μορφή πολέμου, ενώ στην πορεία τους θα διακρίνουμε απλά και αβίαστα να αντιμετωπίζουν διάφορα εμπόδια με τη βοήθεια κάποιων αθλημάτων (όπως πάλη, ιππασία, τρέξιμο) και να φιλοσοφούν – παιδικά, σοφά και αβίαστα πάλι.

Κάποια στιγμή, οι μικροί θεοί, μέσα από τη μεταξύ τους συνάντηση, θα καταλάβουν πως δεν φτάνει να ακούς μόνο τη σκέψη, ούτε μόνο την καρδιά. Θα καταλάβουν πως πίσω από κάθε κακό υπάρχει ένας πόλεμος και πως «αγαπάω» σημαίνει «γνωρίζω» και το αντίθετο.

Υπό τους ήχους της απολλώνιας λύρας, της συντροφικότητας και της θεϊκής τους αγνότητας, θα ευεργετήσουν και θα ευεργετηθούν από ό,τι συναντούν στον δρόμο της περιπέτειάς τους, μιας περιπέτειας στο άγνωστο, που ίσως αποδειχτεί πως τελικό προορισμό έχει αυτό που όλοι από την πρώτη μας στιγμή ξέρουμε πως είναι το νόημα της ζωής μας.

Λοιπόν, μην αργείτε. Ετοιμάστε τον δικό σας εξοπλισμό κι ελάτε να ταξιδέψουμε μαζί με τα παιδιά και με την Αθηνά και τον Απόλλωνα. Με τους Μικρούς Θεούς… Τους μεγάλους…

H Συγγραφέας

Γεννήθηκε στον Βόλο από γονείς Μικρασιάτες της Καππαδοκίας, και ζει στη Ζάκυνθο. Είναι απόφοιτος και διδάκτορας του Τμήματος Μηχανικών Η/Υ και Πληροφορικής της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών. Επί σειρά ετών ασχολήθηκε με την έρευνα στους τομείς των Θεμελιώσεων της Επιστήμης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και του Λογισμικού, στα πλαίσια της οποίας συμμετείχε σε πολλά διεθνή επιστημονικά συνέδρια, ως συσσυγγραφέας σχετικών επιστημονικών δημοσιεύσεων.

Μετά από πολυετή εργασία σε ερευνητικά προγράμματα του Πανεπιστημίου Πατρών και εταιρείες Πληροφορικής, εδώ και αρκετά χρόνια εργάζεται στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.

Παράλληλα, το ενδιαφέρον της για τη λογοτεχνία και το θέατρο και η ενασχόλησή της με αυτά, την οδήγησαν πέρα από τη σχέση αναγνώστη και θεατή αντίστοιχα, στη συγγραφή διάφορων πονημάτων και τη συμμετοχή της σε ερασιτεχνικούς θιάσους. Σε μια πορεία αρκετών χρόνων, αυτές της οι δραστηριότητες, σε αρκετές περιπτώσεις, έτυχαν βραβείων και επαίνων.

Οι «Μικροί θεοί» είναι το πρώτο της βιβλίο που εκδίδεται και απευθύνεται στη λυτρωτική παιδικότητα και αθωότητά μας, που εμείς οι ίδιοι, για ανούσιους λόγους, προσπαθούμε να στραγγαλίσουμε.