Εκδήλωση στο Μέγαρο Μουσικής για τον Δαρβίνο και τον δαρβινισμό

Σε εκδήλωση απόψε στο Μέγαρο Μουσικής με θέμα «Ο Δαρβίνος και ο Δαρβινισμός», αναλύθηκε η ζωτική σημασία της εξέλιξης ως επιστημονικής θεωρίας και ως διαδικασίας γενικά για τους έμβιους οργανισμούς και ειδικότερα για την ανθρωπότητα.

Στην εκδήλωση, που εντασσόταν στον κύκλο «Σημείον αντιλεγόμενον: Διαχρονικοί και σύγχρονοι προβληματισμοί», βασικός ομιλητής ήταν ο δρ Αργύρης Ευστρατιάδης, επιστημονικός διευθυντής του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, ομότιμος καθηγητής (έδρα Χίγκινς) της Γενετικής και Αναπτυξιακής Βιολογίας του πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ο οποίος μίλησε για τη διαχρονική εξέλιξη της θεωρίας της εξέλιξης από τους αρχαίους έλληνες φιλοσόφους, όπως ο Αναξίμανδρος και ο Εμπεδοκλής, έως τον Δαρβίνο και το σύγχρονο «συνθετικό» νεοδαρβινισμό, που εμφανίστηκε το 1959 στο Σικάγο.

Ο κ. Ευστρατιάδης τόνισε ότι η εξέλιξη αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός και όχι εικασία, διευκρινίζοντας ότι οι οποίες διαφορετικές εξελικτικές θεωρίες αφορούν τους μηχανισμούς της εξέλιξης και όχι την ίδια. «Η αμφισβήτηση της εξέλιξης ισοδυναμεί με άγνοια», τόνισε χαρακτηριστικά.

Μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι, αν και ο ακριβής αριθμός των ειδών στον πλανήτη μας σήμερα είναι άγνωστος, υπολογίζεται ότι φθάνει τα 4,5 εκατομμύρια περίπου, ενώ το 99,99% των ειδών που έχουν συνολικά εμφανισθεί στη Γη από τότε που ξεκίνησε η ζωή, έχουν πια εξαφανιστεί ακριβώς λόγω της αδιάκοπης εξέλιξης. Ο επιφανής Έλληνας βιολόγος, που διακρίνεται για την μεγάλη ικανότητα του να εκλαϊκεύει τις επιστημονικές έννοιες, τόνισε ότι η εξέλιξη δεν έχει εγγενή σκοπό, αλλά είναι τυχαία και βασίζεται στις συνεχείς μεταλλάξεις των γονιδίων, χωρίς τις οποίες δεν θα μπορούσε να προχωρήσει.

Ο διακεκριμένος επιστήμων υπογράμμισε ότι, σε μοριακό επίπεδο, η εξέλιξη δεν είναι δαρβινική, καθώς οι μεταλλάξεις κατ’ αρχήν δεν είναι ούτε θετικές, ούτε αρνητικές, αλλά ουδέτερες. Οι μεταλλάξεις αυτές έχουν μεγαλύτερη ή μικρότερη πιθανότητα επιβίωσης, ανάλογα με το προσαρμοστικό προτέρημα που παρέχουν σε ένα οργανισμό σε σχέση με τις συνθήκες του περιβάλλοντος.

Ο κ. Ευστρατιάδης εξήγησε ότι ένα μόνο κύτταρο περιέχει δύο μέτρα μορίου DNΑ και αν όλο το DNA ενός ανθρώπου ξετυλιγόταν σε ευθεία γραμμή, θα κάλυπτε 400 φορές την απόσταση Γης-Σελήνης.

Αναφερόμενος ειδικότερα στους Έλληνες φιλοσόφους, είπε ότι ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος ήταν αυτός που μίλησε πρώτος για την εξέλιξη των έμβιων όντων (αναφέροντας σωστά ότι η ζωή προήλθε από το υγρό στοιχείο και ο άνθρωπος έχει ως πρόγονο τα ψάρια), ο Ξενοφάνης έκανε την πρώτη περιγραφή απολιθωμάτων φυτών και ζωικών οργανισμών, ο Εμπεδοκλής υπήρξε πρόδρομος της εξελικτικής βιολογίας, ενώ ο Αριστοτέλης έκανε τις πρώτες οργανωμένες βιολογικές μελέτες στην αρχαία Πύρρα της Λέσβου, την οποία χαρακτήρισε «γενέθλιο γη» της βιολογίας ως επιστήμης.

Για το διάσημο ταξίδι του άγγλου επιστήμονα σε ηλικία 22 ετών και επί μια πενταετία (1831-36) στις νότιες θάλασσες του πλανήτη και ιδίως στη Νότια Αμερική και τις νήσους Γκαλαπάγκος με το πλοίο «Μπιγκλ», που αποτέλεσε και την απαρχή της πορείας συγγραφής του διάσημου έργου του «Η εξέλιξη των ειδών» (1859), μίλησε η φιλόλογος Εμμανουέλα Κάντζια, σχετίζοντας τις επιστημονικές επιδιώξεις του συγγραφέα με την ταξιδιωτική γραφή του.

Το ταξίδι αυτό, που αποτέλεσε μεγάλο «σχολείο», υπήρξε το σημαντικότερο στη ζωή του Δαρβίνου και καθόρισε την δική του εξέλιξη ως επιστήμονα, καθώς είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί απομονωμένα και εξωτικά μέρη, να συλλέξει απολιθώματα και δείγματα φυτών και ζώων και έτσι, με τις παρατηρήσεις του, να θέσει τα θεμέλια της θεωρίας της εξέλιξης. Μετά το ταξίδι του δημοσίευσε το έργο του «Ταξίδι με το Μπιγκλ» (1845), το πρώτο μεγάλο σύγγραμμά του, ένα «υβρίδιο» επιστημονικής και περιηγητικής λογοτεχνίας, το οποίο έτυχε μεγάλης αναγνώρισης τόσο από το επιστημονικό όσο και από το ευρύ κοινό της Βρετανίας και της Ευρώπης.

Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Μιχάλης Κοπιδάκης, καθηγητής κλασσικής φιλολογίας στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του πανεπιστημίου Αθηνών.