Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη
Η Βάσω Ζαφειροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και ζει μόνιμα. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δημοσιογραφία στη σχολή «Όμηρος», γαλλικά στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και γερμανικά στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Εργάστηκε ως φιλόλογος σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία, καθώς και σε φροντιστήρια. Τα τελευταία δέκα χρόνια δίδασκε στο 26ο Λύκειο Αθηνών (Μαράσλειο). Κείμενά της έχουν επίσης δημοσιευτεί σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά και ιστοσελίδες.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: «Στο αρχοντικό της λεωφόρου» είναι ο τίτλος του νέου μυθιστορήματός σου. Τι ιδιαίτερο έχει αυτό το αρχοντικό ώστε να γίνει ο τίτλος του βιβλίου; Τι είδους άνθρωποι κατοικούν στο αρχοντικό;
ΒΑΣΩ ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΥ: Το μικρό αυτό παλάτι, κατασκευασμένο προπολεμικά με τα καλύτερα υλικά, με επιβλητικό αρχιτεκτονικό σχέδιο, αλλά και επιπλωμένο με πανάκριβα έπιπλα, εντυπωσίαζε τους γείτονες, σε τέτοιο σημείο, που να του δώσουν, με τον καιρό, τον χαρακτηρισμό «αρχοντικό». Σ’ αυτό βοήθησε, ασφαλώς, η αρχοντιά των ιδιοκτητών που ζούσαν μια ζωή πλούσια και πολυτελή, που ευνοούσε ολόκληρη τη μικρή κοινότητα και την «ανέβαζε» πολιτισμικά.
Μ.Γ.: Ποια είναι τα γεγονότα που σημαδεύουν τους κατοίκους του;
Β.Ζ.: Όπως σε κάθε σπίτι, έτσι και σ’ αυτό, η ζωή δεν χαρίζεται σε κανέναν. Χαρές και λύπες, χρόνια δίσεκτα, οικονομική δυσπραγία, οδηγούν τους ενοίκους του σε κατάπτωση!
Μ.Γ.: Θα καταφέρουν να κρατήσουν το τιμόνι σαν καλοί καραβοκύρηδες;
Β.Ζ.: Είναι άνθρωποι, όπως αποδείκνυαν μετά από κάθε αλλαγή της ζωής τους, που αντέχουν στις δυσκολίες και τον χρόνο. Βέβαια, όχι δίχως συνεχή αγώνα για επιβίωση! Πάντως, στρίβουν, έγκαιρα, το τιμόνι τους προς τη σωστή κατεύθυνση.
Μ.Γ.: Άνθρωποι που η ανάγκη τους παρασύρει στα απατηλά της δίχτυα. Εκτός από την ανάγκη τους παρέσυραν και τα συναισθήματα;
Β.Ζ.: Ασφαλώς. Μα, μήπως δεν είναι τα συναισθήματα, πολλές φορές, που δημιουργούν τις ανάγκες μας; Πιστεύω μάλιστα πως πολλά εμπόδια θα μπορούσαμε να ξεπεράσουμε ανώδυνα, αν δεν μας οδηγούσε το συναίσθημα.
Μ.Γ.: Ποια επιρροή δέχεται η Δάφνη που μεγαλώνει σ΄ αυτό το αρχοντικό;
Β.Ζ.: Και τι επιρροή δεν δέχεται η Δάφνη. Όλοι οι άνθρωποι του σπιτιού, παράταιροι μεταξύ τους, την αγκαλιάζουν μεν με αγάπη, αλλά και ο καθένας τους επιδιώκει-άλλος συνειδητά, κι άλλος ασυνείδητα-ν’ αφήσει την ανεξίτηλη σφραγίδα του απάνω της! Έτσι η Δάφνη, μεγαλώνοντας, αισθάνεται μεν βαθιά ευγνωμοσύνη για όσα έμαθε, αλλά και υπεύθυνη, περίπου, για όλους.
Μ.Γ.: «Το παιδί της είχε μεγαλώσει ΄΄ανάπηρο΄΄, σαν να περπατούσε στηριγμένο στο ένα του πόδι» γράφεις για την Άννα την κόρη της Δάφνης. Ένα παιδί που μεγαλώνει μόνο με τη μητέρα του θεωρείται ότι μεγαλώνει «ανάπηρο»;
Β.Ζ.: Εξαρτάται απ’ την περίπτωση. Η έλλειψη του πατέρα αφήνει πάντα ένα κενό στην ψυχή του κοριτσιού, ιδίως, όταν οι σχέσεις των γονιών, μετά τον χωρισμό, δεν είναι αρμονικές. Εδώ, ωστόσο, επιβαρύνεται σε βαθμό μη αναστρέψιμο λόγω της συμπεριφοράς του πατέρα. Γι’ αυτό η μητέρα αισθάνεται, βαθιά, τον αγιάτρευτο καημό της κόρης της, σαν αναπηρία.
Μ.Γ.: «Μακάρι να ΄χα τον πατέρα μου να βάλει τα πράγματα στη θέση τους» είναι λόγια της κόρης προς την μητέρα. Είναι το εκβιαστικό βέλος που ρίχνει η Άννα για να πληγώσει τη Δάφνη ώστε να πετύχει τον σκοπό της ή κρύβονται περισσότερα πίσω από αυτά τα λόγια;
Β.Ζ.: Μπορεί να είναι το ύστατο εκβιαστικό χαρτί της Άννας για να κάμψει την αδιαλλαξία της μητέρας της, αλλά η ορμή, ο αυθορμητισμός, και ο πόνος που ξεπήδησε μέσα από αυτά τα λόγια, επιβεβαιώνουν τους φόβους της Δάφνης για τον αιώνιο κρυφό καημό της κόρης της. Γι’ αυτό και αντιδρά ακαριαία, μην αντέχοντας άλλες τύψεις.
Μ.Γ.: «Μαμά τη ζωή την παίρνουμε όπως έρχεται, όχι όπως τη θέλουμε» αναφέρει η Άννα στη Δάφνη. Τα λόγια της μοιάζουν προφητικά σε όσα ακολουθήσουν. Είναι προστατευτική απέναντι στη μητέρα της;
Β.Ζ.: Ναι, βέβαια, θέλει να προστατεύσει μια μάνα που της είχε αφιερώσει τη ζωή της ολόκληρη, αλλά τα λόγια αυτά δείχνουν, παράλληλα, πόσο οι εμπειρίες -σε συνάρτηση, βέβαια, με το κλίμα της εποχής της-έχουν ατσαλώσει με ρεαλισμό και κριτική σκέψη τη λογική της Άννας. Εμφανίζεται πιο πεπειραμένη και ανθεκτική απ’ τη Δάφνη. Δεν επαφίεται στο συναίσθημα, αλλά αγωνίζεται συνειδητά για ό,τι αγαπάει· αυτό επιδιώκει, με κάθε τρόπο, να το περάσει και στη μητέρα της, ώστε να δει και κείνη την κατάσταση με τα μάτια τα δικά της και να νιώσει δυνατή κι απαλλαγμένη από όσα της προξενούν θλίψη! Κι όσο η Δάφνη δείχνει διστακτική, τόσο η Άννα αγωνίζεται με τα δικά της επιχειρήματα να την πείσει. Μην γνωρίζοντας, ωστόσο, ή ξεχνώντας πως αλλιώς αγαπάει η μάνα το παιδί της, κι αλλιώς το παιδί τη μάνα! Θα μπορούσαν, ίσως, να θεωρηθούν και λόγια προφητικά!
Μ.Γ.: «Οι ενθουσιασμοί τους ταίριαζαν με τα νιάτα τους, αλλά συνήθως δεν φτουράνε, ξεφουσκώνουν γρήγορα και πέφτουν καταγής σαν μάσκες αποκριάτικες, κουβαλώντας ανείπωτη δυστυχία» γράφετε για τους νεανικούς έρωτες. Όσοι ενθουσιασμοί δεν φτουράνε καταλήγουν πάντα σε δυστυχία ή μήπως σε εμπειρία;
Β.Ζ.: Το «πάντα» είναι ανύπαρκτο για μένα! Θέλω να πω πως κάθε περίπτωση έχει την ιδιαιτερότητά της. Γι’ αυτό γράφω «συνήθως». Υπάρχουν ενθουσιασμοί, που, όταν κατασταλάξουν, ανοίγουν ένα παράθυρο στο μέλλον ευνοϊκό, κι άλλοι που πέφτουν σαν μάσκες αποκριάτικες. Εξαρτάται απ’ τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών και τις συγκυρίες, αν θα συμβεί το ένα ή το άλλο. Εδώ, η Δάφνη σκέφτεται έχοντας το δικό της παρελθόν υπόψη της και φοβάται μήπως επαναληφθεί και στη ζωή της Άννας.
Όσο για τη δυστυχία που κουβαλάνε οι αποτυχημένοι νεανικοί έρωτες, θα έλεγα πως την βλέπω ως εμπειρία. Στη ζωή μας βιώνουμε στιγμές ευτυχίας και μεγάλες περιόδους δυστυχίας. Όλα όμως εντάσσονται στον αναπόφευκτο κόσμο της Εμπειρίας, θεωρώ.
Μ.Γ.: Η Δάφνη δεν ήταν υπέρ των συχνών επαίνων κατά την ανατροφή του παιδιού της, γιατί φοβόταν μήπως της πάρει τον αέρα η μικρή και ξεφύγει. Εσείς ως φιλόλογος που έχετε έρθει σε επαφή με πολλά παιδιά και για πολλά χρόνια τι άποψη έχετε, ένα παιδί έχει ανάγκη την επιβράβευση;
Β.Ζ.: Ασφαλώς. Ο έπαινος και η επιβράβευση αποτελούν την κινητήρια ψυχική δύναμη για τον καθένα μας. Όλοι μας επιζητούμε, διακαώς, τον καλό τον λόγο και τη θετική σκέψη. Τα πάντα γλυκαίνονται γύρω μας, όταν ακούμε λόγια που μας ανυψώνουν ψυχολογικά! Πόσο μάλλον ένα παιδί. Το γλυκό μας βλέμμα και μόνο μπορεί να κάνει θαύματα και να μεταμορφώσει έναν χαρακτήρα δύστροπο. Όταν μάλιστα προέρχεται κι από πρόσωπα αγαπημένα, το αποτέλεσμα είναι ακόμα πιο θεαματικό.
Όμως, επειδή η υπερβολή, όπου απαντάται, είναι καταστροφική κι όλοι έχουμε ζήσει ανάλογες στιγμές, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να κρατάμε το μέτρο. Να ισορροπούμε ανάμεσα στον έπαινο και τη λογική παρατήρηση. Πολύ δύσκολο, βέβαια, όταν πρόκειται για παιδιά, αλλά βασικό. Διότι τότε όχι μόνο αποφεύγουμε τις συνέπειες της υπερβολής, αλλά μαθαίνουμε παράλληλα και στο παιδί να ορίζει και τα δικά του όρια!
Ας θυμηθούμε το «μια στο καρφί και μια στο πέταλο» που λέει ο λαός μας, αλλά και το «Μηδέν άγαν» (=τίποτα το υπερβολικό) των αρχαίων μας!
Μ.Γ.: Επίσης, απέφευγε να δείχνει στο παιδί της έμπρακτα την αγάπη της, με συχνά φιλιά κι αγκαλιές, αν και η ψυχή της ξεχείλιζε από λατρεία… Όμως, όλα αυτά δεν τα έχει ανάγκη ένα παιδί;
Β.Ζ.: Βέβαια. Όπως είπαμε η τρυφερότητα και ο έπαινος είναι τροφή για ένα παιδί, αλλά όλα πρέπει να μπαίνουν στη ζυγαριά της ισορροπίας, αλλιώς κινδυνεύουν να φέρουν αντίθετα αποτελέσματα. Δεν είναι εύκολη υπόθεση, αλλά αξίζει να το προσπαθούμε!
Μ.Γ.: «Αγαπάει ο χρόνος την ευτυχία;» Είναι ο τίτλος ενός κεφαλαίου. Έχετε βρει την απάντηση;
Β.Ζ.: Και ο χρόνος και η ευτυχία είναι αφηρημένες έννοιες. Άρα….άπιαστες. Μακάρι να είχα βρει την απάντηση. Πιστεύω, όμως, πως αξίζει να προσπαθούμε, όσο περνάει απ’ το χέρι μας, να παρατείνουμε, κάθε φορά, τον χρόνο των ευτυχισμένων μας στιγμών!!
Μ.Γ.: «Η μοίρα αποφασίζει ερήμην μας πάντοτε» όπως γράφετε ή οι επιλογές καθορίζουν τη μοίρα, είτε γίνονται από εμάς είτε από άλλους που επηρεάζουν και τη δική μας πορεία;
Β.Ζ.: Το «ερήμην» έχει να κάνει με το ότι, παρόλες τις καλές ή κακές μας επιλογές, η μοίρα (τα γεγονότα) αποφασίζει να «χτυπήσει», όταν εμείς δεν το περιμένουμε.
Μ.Γ.: Η Άννα δεν αγαπούσε τον πατέρα της και δεν είχε γεφυρωθεί καθόλου η σχέση τους μετά την εφηβεία της. Τι είδους συναισθηματικό κενό υπήρχε στην ψυχή της;
Β.Ζ.: Το πρότυπο του πατέρα είναι σημαντική παράμετρος για την ισορροπία ενός παιδιού και μάλιστα κοριτσιού. Επομένως, η Άννα μεγάλωνε με θυμό κι εκδίκηση, γιατί δεν είχε πού ν’ «ακουμπήσει», από ποιον να ζητήσει την προστασία που δικαιούται κάθε παιδί και γι’ αυτό ήταν αναγκασμένη να ψάχνει «τον ήρωά» της αλλού! Και το σημαντικότερο: είχε έρθει αντιμέτωπη, μεγαλώνοντας, με το ήθος του πατέρα της κι αυτό την εξουθένωνε!!
Μ.Γ.: Μετά από ένα αναπάντεχο γεγονός, η Δάφνη σκέφτεται ότι «Μέσα στη δίνη της καθημερινότητας, δεν είχε βρει χρόνο ν΄ ανιχνεύσει τα αληθινά συναισθήματα της Άννας». Τι είναι αυτό που την οδηγεί ν΄ αναζητά ενοχές;
Β.Ζ.: Μα, το αίσθημα ευθύνης, που είναι εξοντωτικό μετά από ένα αναπάντεχο γεγονός, οπότε αναζητούμε, με σφοδρότητα, τα αίτια. Η ανάμνηση συχνά μας παραπλανεί, με συνέπεια, πολλές φορές, να πέφτουμε σε υπερβολές, ανάλογα με το πόσο ελαστική ή όχι είναι η συνείδησή μας.
Μ.Γ.: Πόσο ουσιαστικός είναι ο ρόλος της Μάχης στο αρχοντικό της λεωφόρου;
Β.Ζ.: Μα, είναι η ψυχή του σπιτικού!! Απλή, σοφή, δίχως μόρφωση εξειδικευμένη, με μοναδικά εφόδια την βαθιά και πικρή της εμπειρία από μια ζωή αφιερωμένη στην εξυπηρέτηση των άλλων, έχει μάθει να κρίνει αυστηρά και με ευθυκρισία, αλλά κυρίως με ανθρωπιά, όσα συμβαίνουν γύρω της, με αποτέλεσμα, όλοι να τη σέβονται και να την υπακούν.
Μ.Γ.: Το δεύτερο μισό του βιβλίου έχει πολύ έντονα συναισθήματα. Πως βιώσατε τη συγγραφική συμπόρευση με τους ήρωές σας;
Β.Ζ.: Ήταν μια περιπέτεια αξέχαστη για μένα!! Όταν το ξεκίνησα, δεν μπορούσα καν να φαντασθώ το τι θα ένιωθα περιγράφοντας τις ζωές των ηρώων μου. Πραγματικά και αυτή τη στιγμή που γράφω τούτες τις λέξεις, νιώθω να πλησιάζω στην ατμόσφαιρα του βιβλίου και αισθάνομαι την καρδιά μου να χτυπάει, όπως και τότε, που ακολουθούσε τα συναισθήματα των ηρώων μου! Μια προσπάθεια που, για μένα- ελπίζω και για τους αναγνώστες μου-, άξιζε τον κόπο!
Μ.Γ.: Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη και σας εύχομαι καλοτάξιδο το βιβλίο σας.
Β.Ζ.: Ευχαριστώ πολύ για τις πολύ ουσιαστικές ερωτήσεις!
*Το μυθιστόρημα «Στο αρχοντικό της λεωφόρου» της Βάσως Ζαφειροπούλου κυκλοφορεί απόν την Άνεμος εκδοτική.
Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε ως τραπεζοϋπάλληλος. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός.
