Αλέκα Ζωγράφου: Η κοινωνία είναι ένας καθρέπτης για να δει ο συγγραφέας το «θρυμματισμένο είδωλό» της

Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη 

Η Αλέκα Ζωγράφου γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Ορχομενό Βοιωτίας. Σπούδασε γαλλική φιλολογία, αλλά πολύ γρήγορα, η αγάπη της για τον συναρπαστικό κόσμο της δημοσιογραφίας τής άλλαξε τα σχέδια κι έτσι, ασκεί το επάγγελμα της δημοσιογράφου. Έχει εργαστεί στο τηλεοπτικό ρεπορτάζ, υπεύθυνη σε μόνιμες στήλες για την ομορφιά, την υγεία, το βιβλίο και τις ανθρώπινες σχέσεις, ως αρχισυντάκτρια   σε περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας, καθώς και στο ραδιόφωνο στη σύνταξη και εκφώνηση ειδήσεων. Σήμερα εργάζεται στην τηλεόραση. Η ενασχόλησή της με την παιδική λογοτεχνία ξεκίνησε το 2009 με το πρώτο της βιβλίο με τίτλο “Ο Ζώζι και  ποντικο-Μόνα Λίζα”. Το μυθιστόρημα “Αγάπη όπως… αλμύρα”, που κυκλοφόρησε το 2018 από τις Εκδόσεις Χάρτινη Πόλη, ήταν η πρώτη της συγγραφική προσπάθεια στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Το 2019 κυκλοφόρησε το δεύτερο λογοτεχνικό της βιβλίο με τίτλο «Άνεργη με Louis Vuitton”. 

ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: «Το Τανγκό της  Ηλέκτρας» είναι ο τίτλος του νέου βιβλίου σας. Τι σχέση έχει το τανγκό με την ιστορία που αφηγείστε;

ΑΛΕΚΑ ΖΩΓΡΑΦΟΥ: Το τανγκό έχει απόλυτη σχέση με την ιστορία που διαδραματίζεται στο βιβλίο. Η αρχή του γίνεται σχετικά στην αρχή του και φτάνει ως το τέλος. Μια σονάτα από την οποία θα εξαρτηθούν πολλά, θα μπορούσα να πω.

Μ.Γ.: Με τι έρχεται σε επαφή ο αναγνώστης στις σελίδες του βιβλίου;

Α.Ζ.: Έρχεται σε επαφή με έναν κίβδηλο έρωτα που έχει να κάνει με την Ηλέκτρα, με ένα ασίγαστο πάθος και αυτό είναι που θα γίνει η αρχή, η αιτία και η αφορμή για να βρεθεί στην συνέχεια ο αναγνώστης αντιμέτωπος με τον όλεθρο που θα ξεσπάσει, με ένα αρρωστημένο μυαλό και αναφέρομαι στον Σίμο Ζέπο που θα δούμε την δίψα για εκδίκηση και το μένος να κυριαρχούν και να μην αφήνουν χώρο για καθαρή σκέψη, παρά μόνο για καταστροφή και ας έχει τίμημα την αυτοκαταστροφή…

Μ.Γ.: Πώς προέκυψε η έμπνευση της ιστορίας που αφηγείστε; Στηρίζεται σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα;

Α.Ζ. : Η έμπνευση προέκυψε καθαρά από όσα ακούμε, διαβάζουμε, βλέπουμε ή μαθαίνουμε σε όσα επικρατούν στην κοινωνία μας. Αυτή είναι ένας καθρέπτης για να δει ο εκάστοτε συγγραφέας το «θρυμματισμένο είδωλό» της και δεν είναι άλλο από την εκδίκηση, τον θυμό και την οργή που επικρατούν και μπορεί να μην μας έχουν αγγίξει, αλλά μπορεί κάποιοι από εμάς να είμαστε μάρτυρες ή ακόμα και θύματα όλων αυτών που προανέφερα. Έτσι, λοιπόν ήταν ένα πολύ δυνατό έναυσμα για να δημιουργήσω την ιστορία της Ηλέκτρας, έστω και αν τα γεγονότα είναι προϊόν μυθοπλασίας στη συγκεκριμένη περίπτωση. Τα πρόσωπα και τα γεγονότα είναι φανταστικά, αλλά περασμένα μέσα από το φάσμα της αλήθειας που επικρατεί γύρω μας. Ως γνωστό η ιστορία … οι ιστορίες επαναλαμβάνονται και δεν είναι υπόθεση γεγονότων, αλλά εναλλαγές προσώπων. Τα γεγονότα εξακολουθούν να ακολουθούν την επανάληψη.

Μ.Γ.: Πολλά και έντονα συναισθήματα κυριαρχούν στους ήρωές σας. Θέλετε να μας τα αναφέρετε;

Α.Ζ.: Το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι το πάθος, όχι, όμως, μόνο με τη μορφή την ερωτική, αλλά και το πάθος που κουβαλάει δηλητήριο από εκδίκηση, θυμό και τιμωρία που δεν καταλαγιάζουν εύκολα, αλλά ακόμα και όταν συμβαίνει αυτό, γίνεται με συνέπειες που σε καμιά περίπτωση δεν θα τις χαρακτήριζα ως αντίδοτο για τους ήρωές μου.

Μ. Γ.: Ποια άλλα θέματα πραγματεύεστε στις σχέσεις μεταξύ των ηρώων σας;

Α.Ζ.: Την αληθινή αγάπη, τη συμπόνια και κυρίως το ηθικό και ψυχικό βάρος που επιφέρει ένα μυστικό που κάποιοι θα σηκώσουν για τα καλά στο ξετύλιγμα της ιστορίας. Για τον καθένα από αυτούς είναι ένα φορτίο που τους βαραίνει και τους κηλιδώνει. Άθελά τους ή μην έχοντας άλλη επιλογή γίνονται κοινωνοί, ηθικοί αυτουργοί και «οι αχθοφόροι» του.

Μ.Γ.: Που οφείλεται η δίψα για εκδίκηση που έχει ριζώσει στην ψυχή του Σίμου;

Α.Ζ. : Στο γεγονός ότι τα πράγματα όπως εξελίχθηκαν στη ζωή του ίδιου και της μητέρας του πίστευε ότι δεν θα είχαν πάρει αυτή την τροπή, αν ο Λορέντζος Μελιτινός είχε κάνει άλλες επιλογές. Αυτό φυσικά, έχει να κάνει με ένα μίσος που ο ίδιος είχε μέσα του αφήσει να κυριαρχήσει και δυστυχώς να ριζώσει μέσα του πολύ γερά και βαθιά μη λαμβάνοντας υπόψη του ότι τα πράγματα πολλές φορές δεν εξελίσσονται έτσι όπως θα θέλαμε να είναι… Σοφόκλεια, αλλά έτσι όπως είναι και έρχονται, άρα Αισχύλεια. 

Μ.Γ.: Η εξάρτησή από τον τζόγο είναι αποτέλεσμα αυτού του μίσους;

Α.Ζ.: Σε καμία περίπτωση, αυτό είναι η συνέπεια της κακής συναναστροφής και κυρίως του πειρασμού να δοκιμάσει. Αρχικά, όπως συμβαίνει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, όλοι πιστεύουν ότι έχουν το μέτρο, τη δύναμη να το σταματήσουν και οι πιο αδαείς να το φρενάρουν. Δεν συμβαίνει και δεν πρόκειται να συμβεί. Η τράπουλα είναι πιο ισχυρή από την αυτοσυγκράτηση, μεταδίδει το πάθος της για εκείνη και την πράσινη τσόχα που επιλέγει να απλώνεται με μόνο και ένα βλέμμα από τις φιγούρες της και με ένα χάσιμο του άσου. Δεν είναι τυχαίο ότι τα πενήντα δύο της φύλλα, ακόμα δεν τα έχει ερμηνεύσει κανείς. 

Μ.Γ.: Δυναμικός όσον αφορά την εκδίκηση αδύναμος όσον αφορά τον τζόγο. Τι χαρακτήρας είναι;

Α.Ζ.: Σύνθετος μα κυρίως, άρρωστος ψυχικά. Τα αθώα συναισθήματά του σταματούν στην αγάπη που νιώθει για τη μάνα του. Το ήθος του παραπαίει και σωριάζεται, όταν βάζει σε εφαρμογή το ολέθριο σχέδιό του και η αυτοκαταστροφή είναι κάτι που δείχνει ότι το έχει σε δεύτερη ανάγνωση. Η καταστροφή είναι πάνω από όλα για εκείνον. Ο τζόγος τον καταντά αδύναμο και βυθίζεται σε ένα ακόμα πάθος και δεν είναι το μόνο… Μην ξεχνάμε ότι και το αλκοόλ και η έντονη σχέση του μαζί του βαραίνουν και άλλο την ήδη διαταραγμένη του ψυχική υγεία.

Μ.Γ.: Η εκδίκηση προκαλεί αντεκδίκηση. Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στον Σίμο και στην Ηλέκτρα;

Α.Ζ.: Η Ηλέκτρα αν και αρχικά έχει στο νου της την εκδίκηση, στην συνέχεια γίνεται μια τιμωρία. Ίσως άκρως αιφνιδιαστική για τον αναγνώστη, αλλά αυτό τον δρόμο επιλέγει και ίσως και να ήταν ο πιο σωστός. Τη νέμεση επιλέγει και μια τιμωρία που θα αποδίδει καρπούς και ικανοποίηση σε εκείνη με έναν ευφάνταστο τρόπο που επιλέγει για να συμβεί. Έχει ανάγκη η τιμωρία της να έχει διάρκεια και όλα δείχνουν ότι θα το πετύχει.

Μ.Γ.: Η Αντζολίνα γίνεται έρμαιο δυο παθών της. Που οφείλεται η αδυναμία της να τα ελέγξει;

A.Z.: Η Αντζολίνα είχε μια ζωή που ήταν γεμάτη από «πρέπει» και από «γωνίες», κατά συνέπεια, η απόφασή της να αγγίξει τις κόκκινες γραμμές τόσο για την ίδια, όσο και για το περιβάλλον της, την έκαναν έρμαιο τους. Το πάθος που δεν μπορούσε να ορίσει και δεν θα μπορούσε άλλωστε την παρέσυρε και φυσικά, το ένα έφερε το άλλο. Πατούσε σε νάρκες που δεν ήξερε ή δεν ήθελε να ξέρει ότι θα την οδηγούσαν στο σημείο που θα την δούμε να καταλήγει. Είχε χαράξει έναν μονόδρομο, τον βάδισε και όταν δεν άντεξε… τα παράτησε με τον πιο οδυνηρό τρόπο. Δεν ήταν δειλή, είχε απόγνωση, την οποία δεν είχε τα εφόδια για να την διαχειριστεί. Δεν είχε ούτε, όμως και τα εχέγγυα, λειτούργησε λίγο σαν σκορπιός, επίλεξε το τέλος της η ίδια και κατά κάποιο τρόπο και την τιμωρία της, έστω και αν η πράξη της δεν απόδιδε δικαιοσύνη παρά μόνο την ποινή της, έτσι όπως η ίδια την μέτρησε. 

Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που πραγματικά αναζητά στην ερωτική σχέση που αφήνεται να παρασυρθεί;

Α.Ζ.: Το πάθος, τον απόλυτο έρωτα, όχι απαραίτητα την αγάπη. Είχε ανάγκη να ζήσει χωρίς όρια. Αφέθηκε, παρασύρθηκε και αγνοώντας ότι ήταν μέρος ενός σχεδίου, πάτησε – όπως είπα και πριν- σε νάρκες. 

Μ.Γ.: «Το πάθος και η τιμωρία ¨πολιορκούν¨ τις ζωές των ηρώων σας. Θα μπορέσουν να ξεφύγουν;

Α.Ζ.: Δυστυχώς, όχι… Δεν θα ξεφύγουν. Θα εγκλωβιστούν, αλλά αν θεωρήσουμε «διαφυγή» το γεγονός ότι κάποια στιγμή όλα μπαίνουν σε μια θέση και όχι στη θέση τους, η τιμωρία παραμένει. Πλανάται πάνω τους και την πληρώνουν και η τιμή τους κοστολογείται πολύ ακριβά, όπως όλα δείχνουν…

Μ.Γ.: Η μοίρα παίζει τον δικό της ρόλο ή όλα εξαρτώνται από τις επιλογές των ηρώων σας;

Α.Ζ.: Νομίζω ότι σε κάποια σημεία βαδίζουν μαζί και σε κάποια άλλα παράλληλα. Είναι όταν οι επιλογές επιβάλλονται κατά κάποιο τρόπο στην μοίρα, αλλά όχι για πολύ… Πάλι θα βρεθούν αντιμέτωποι με εκείνη και είναι και αυτή που θα δώσει και χαριστικές βολές, αλλά και ευκαιρίες πολύ σημαντικές. 

Μ.Γ.: Ο έρωτας με ποια πρόσωπα παρουσιάζεται στο βιβλίο σας;

Α.Ζ.: Θα έλεγα ότι ο έρωτας έχει αρκετά πρόσωπα. Για κάποιους είναι αγνός, για κάποιους άλλους παράφορος, καταστροφικός, για άλλους ανεκπλήρωτος. Μόνο η αγάπη έχει ένα και μόνο πρόσωπο και αυτό το κερδίζουν μόνο δύο. Εκείνος που έβαλε ως παρακαταθήκη την υπομονή και εκείνη που βρήκε στην αγάπη την λύση και τη λύτρωση.

Μ.Γ.: Ο Σίμος είναι σίγουρα θύτης, είναι όμως και θύμα;

Α.Ζ.: Πιστεύω ότι είναι μόνο θύτης, θύμα είναι μόνο στο αρρωστημένο του μυαλό που μόνο εκείνο συμφωνούσε μάλλον μαζί του σε αυτό. Θύμα κατ’ επιλογή ή θύμα με βάσει την ιστορία που είχε φτιάξει στο μυαλό του, ναι, μπορεί και να ήταν, τουλάχιστον αυτό αισθανόταν, αν, όμως, είχε ψάξει καλύτερα, είχε αναρωτηθεί βαθύτερα, είχε συμπληρώσει σωστά τα κομμάτια του παζλ, όχι, θα διαπίστωνε ότι δεν ήταν. Θύτης, όμως, οπωσδήποτε. 

Μ.Γ.: Η συμπεριφορά της Ηλέκτρας απέναντι στη μητέρα της είναι πολύ σκληρή. Τι την κάνει να μην δείξει κατανόηση;

Α.Ζ.: Θα σας απαντήσω: «Και γιατί να δείξει; Γιατί να το κάνει;» Τη θεωρεί και είναι η αιτία όλων των δεινών που έπεσαν σαν βουνό και καταπλάκωσαν τα πάντα στη ζωή της Ηλέκτρας. Το γεγονός ότι η Αντζολίνα δεν γνώριζε ότι ήταν μέρος ενός σχεδίου, δεν την απαλλάσσει. Έτσι, λοιπόν, η Ηλέκτρα εμφανίζεται σκληρή, απολύτως βέβαιη για την συμπεριφορά της που στερείται οίκτου και αγάπης και γίνεται ο πιο αυστηρός κριτής της ίδιας της μάνας της. Θα μπορούσα να πω ότι η κατάληξη της μητέρας της κατά κάποιο τρόπο την δικαιώνει και αποδίδεται σωστά το κόστος για όλα όσα είχε προκαλέσει. Έχει μεγαλώσει απότομα, έχει σκληρύνει ταχύτατα και μοιράζει ευθύνες και … ποινές. Αυτό κάνει η Ηλέκτρα, παρατραβηγμένο; Πιθανώς και όχι. Μην ξεχνάμε ότι ο ψυχισμός της είναι σε μια κατάσταση που τα μάτια της ψυχής δεν συμβαδίζουν με τις επιταγές που έχει προς εξόφληση για όλους όσοι έφταιξαν ή είχαν μερτικό στην ευθύνη για απώλειες και γκρεμίσματα. 

Μ.Γ.: Αναρωτιέμαι αν αυτή η αντιμετώπιση θα την «παιδεύει» στη συνέχεια της ζωής της. Αν και δεν αναφέρεται στο βιβλίο, εσείς τι πιστεύετε;

Α.Ζ.: Πιθανώς όταν καταλαγιάσει ο θυμός, επουλωθούν οι πληγές της να μετανιώσει ή ακόμα και να αναθεωρήσει κάτι από την στάση της. Μα εκεί θα βάλει τελεία. Δεν θα μπει στην διαδικασία να «παιδευτεί» περισσότερο, έχει χάσει πολλά και πολύ από τη ζωή της. Τρέχει από παρατηρητής να γίνει πρωταγωνίστρια σε μια ζωή που πια την έχει στα χέρια της και πολύ γρήγορα, πρέπει, θέλει, αποφασίζει να δει τι θα την κάνει. 

Μ.Γ.: Ποιον ήρωά σας αγαπήσατε περισσότερο και ποιον λυπηθήκατε περισσότερο;

Α.Ζ.: Τους ήρωές μου τους αγαπώ, γράφοντας και αποδίδοντας τους χαρακτήρες τους είναι λογικό κάποιοι να με θυμώνουν, κάποιους να τους κατατάσσω στους «κακούς», κάποιους στους άτυχους… Αγάπησα πολύ την Ηλέκτρα, ναι, είναι αλήθεια και λυπήθηκα περισσότερο την Λούνα… Την θαύμασα σε κάποιες επιλογές της και χάρηκα, όταν η μητρότητά της δεν την εμπόδισε να δει και να κατανοήσει την κατάσταση και όλα όσα είχε διαπράξει ο γιος της. Ακόμα και την τιμωρία αποδέχτηκε, αλλά η αγάπη της για εκείνον, δεν την κράτησε στιγμή μακριά του. Ήταν εκεί, δίπλα του και θα τον βοηθούσε με κάθε τρόπο. Ήταν μάνα, πονούσε, θρηνούσε για όλα όσα είχαν συμβεί, αλλά είχε το σθένος να είναι αντικειμενική και ξεκάθαρη. Η στάση της κρύβει πολλά μηνύματα προς όλους μας… Έχει θα έλεγα… πολλούς αποδέκτες. Διδάσκει!

Μ.Γ.: Ποια είναι τα στοιχεία της σχέσης τους που σας συγκίνησαν ιδιαίτερα κατά τη συγγραφή του βιβλίου;

Α.Ζ.: Τα σημεία που ξετρύπωνα την αγάπη όπου και με όποιο τρόπο έκανε την εμφάνισή της. Ίσως ήταν μια «βοήθεια» και μια ανάσα για να πάρεις φόρα ως συγγραφέας και να πας παρακάτω και να βυθίσεις ξανά το μυαλό σου και την ψυχή σου σε καταστάσεις ολέθρου.

Μ.Γ.: Με ποια συναισθήματα βιώσατε τη συγγραφική συμπόρευση μαζί τους και ποια καταστάλαξαν μέσα σας γράφοντας τη λέξη τέλος;

Α.Ζ.: Συμπορευτήκαμε πολύ καλά! Οι ήρωές μου ήταν οι συνομιλητές μου, οι κριτές μου και πάνω από όλα, μια υπέροχη συντροφιά. Κάναμε παρέα για επτά ολόκληρους μήνες. Τους φιλοξενούσα στις σελίδες μου και τους είχα συγκάτοικους στο γραφείο μου.

Η λέξη τέλος μας βρήκε … μελωδικά και με ένα τανγκό που είχε πια ολοκληρωθεί και όλοι περιμέναμε εναγωνίως την Ηλέκτρα να το χορέψει και μαζί της και οι αναγνώστες που οφείλω να πω ότι το αγάπησαν πολύ και αυτό μου δίνει μεγάλη χαρά και συγκίνηση! 

Μ.Γ.: Τελικά, ένα τανγκό μπορεί να φέρει τη λύτρωση;

Α.Ζ.: Ένα οποιοδήποτε τανγκό – μιας και είναι ένας χορός που απαιτεί δύο για να χορευτεί- φέρνει τους ανθρώπους κοντά με σκιρτήματα ερωτικά και υποσχέσεις που αποκαλύπτονται σε κάθε φιγούρα και κάθε βήμα του. Το τανγκό της Ηλέκτρας, όμως, μιας και ήταν μοναδικό, ιδιαίτερο και έκρυβε μέσα αποφάσεις και ορίζοντα, ναι, ήταν το τανγκό της λύτρωσης. Απόδειξε ότι τα βήματα αν και δεν τα είχε μάθει καλά, ήταν καλή μαθήτρια και σε πολύ λίγο θα στροβιλιζόταν με άνεση και μπριο σε ένα νέο κεφάλαιο που ανοιγόταν στη ζωή της.

Μ.Γ.: Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη και σας εύχομαι καλοτάξιδο το βιβλίο σας.

Α.Ζ.: Σας ευχαριστώ θερμά για την υπέροχη συνέντευξη, για τις όμορφες ευχές σας και εύχομαι το «Τανγκο της Ηλέκτρας» να ταξιδεύει πάντα ευχάριστα στην Κέρκυρα και στην Μπολόνια τους αναγνώστες του να τους δίνει τροφή για σκέψη… ακόμα και για αναθεωρήσεις, μα πάνω από όλα την αισιοδοξία ότι η ζωή είναι ένα βιβλίο. Τα κεφάλαιά της οφείλουν να κλείνουν και τα καινούρια ανεμπόδιστα να ανοίγουν με το παρόν στο τώρα, το μέλλον μπροστά και το παρελθόν… στις αναμνήσεις σε εκείνες που με τα χρόνια σβήνουν και σε κάποιες που επιβάλλεται να παραμένουν ανεξίτηλες.

*Το μυθιστόρημα «Το Τανγκό της Ηλέκτρας» της Αλέκας Ζωγράφου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Χάρτινη Πόλη. 

Μαίρη Γκαζιάνη

Γεννήθηκε στα Ιωάννινα.  Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε ως τραπεζοϋπάλληλος. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.

Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.

Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.

Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής»  από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015.  Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του  2019 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός.